174
Korroziya va cho‘kindi hosil bo‘lishiga qarshi qo‘shilmalar-
dan foydalanish. Sharoit qattiq suvdan
foydalanishni taqozo etsa,
suvning antikorrozion xususiyatini oshirish uchun sovitish tizimiga
quyqalarni eritib yuborish yoki zarralarni yuzalarga o‘tirishining
oldini oluvchi qo‘shilmalar kiritiladi. Bunday mbddalar jumlasi-
ga geksametafosfat (5–6 mg/
l), trinatriytosfat (0,2–0,3 mg/
l) va
xrompik (10–12 mg/
l) kiradi.
Quyqalarni tozalash. Quyqani mavsumiy texnik
xizmat
ko‘rsatish vaqtida tozalab turish zarur. Barcha tipdagi dvigatel-
lar uchun bu maqsadda sut kislota (60 g/
l), xrompikdan (20 g/
l),
kalsiylangan soda (100
g/l) va xrompik (2–3 g/
l) aralashmasidan
foydalanish mumkin. Ishlov berishdan
oldin dvigateldan termostat
chiqarib olinib, unga eritma quyiladi va 6–8 soat davomida ishlati-
ladi. So‘ng eritma quyib olinadi va tizim toza suv bilan yaxshilab
yuviladi. Silindrlar blogi cho‘yan kallakka ega bo‘lgan
dvigatellar
uchun texnik xlorid kislotaning kuchsiz (3–5 foizli) eritmasidan
ham foydalanish mumkin. Eritmani quyishdan oldin termostat olib
qo‘yiladi. Taxminan 1 soat vaqt o‘tganidan so‘ng dvigatel 5 minut
davomida
ishlatiladi, undagi eritma bo‘shatib olinadi va sovitish
tizimi suv bilan yaxshilab yuviladi.
7. 4. Past haroratda muzlaydigan suyuqliklar
Yilning sovuq mavsumida muzlash harorati past bo‘lgan
suyuq-
liklar – antifrizlardan foydalanish maqsadga muvofiq. Bu suyuq-
liklar etilenglikol (C
2
H
4
(OH)
2
) bilan tarkibida korroziyalanishga
hamda ko‘pik hosil bo‘lishiga qarshi qo‘shilmalar bo‘lgan suv
aralashmasidan iborat. Etilenglikol qovushoqligi 25 mm
2
/s bo‘lgan
rangsiz yoki sarg‘ish rangdagi suyuqlik bo‘lib, uni 20°C harorat-
dagi zichligi 1,11 g/sm
3
, qaynash harorati +197,5°C va muzlash
harorati minus 11,5°C. U suv, aseton,
turli spirtlar bilan yaxshi
aralashadi va neft mahsulotlarida erimaydi. Etilenglikol suv bilan
175
aralashtirilganida hosil bo‘lgan aralashmaning muzlash harorati har
ikkala tashkil etuvchinikidan (etilenglikol va suv) past bo‘ladi.
Etilenglikolning suvdagi
eritmasini, eritma tarkibidagi suv
miqdoriga bog‘liq holda, muzlash haroratini o‘zgarish qonuniyati
7. 2- rasmda keltirilgan.
7. 2- rasm. Etilenglikolli antifrizlarning zichligi ρ va muzlash
