Tashishda transport vositalarini loyihalashtirishda va ishlatishda
uning qovushqoqligi asosiy fizik xossalaridan biri hisoblanadi.
Zarrachalar bir - biriga nisbatan harakatlanganda qarshilik ko'rsatish
xossasiga qovushqoqlik deb ataladi. Neftning
qovushqoqligi dinamik ц
(Pa s) va kinematikka v (m:/s) bo'linadi.
Neftning qovushqoqligi odatda IP a s, shuning uchun ixtiyoriy
birliklar (m P as) yoki birliklar sistemasidan tashqari qovushqoqlik
stoksda: 1 S t = 10 m3/s foydalaniladi.
Kinematik qovushqoqlik dinamik qovshqoqlikni uning zichligiga
nisbatidan aniqlanadi:
Harorat ko'tarilganda neftning qovushqoqligi pasayadi,
bosim
oshganda esa ko'tariladi. Yuqori molekulali uglevodorodlar qovush
qoqlik qiymatini oshiradi, shuning uchun yengil neftning qovushqoqligi
o g 'ir neftnikidan kichik
bo'ladi.
Qatlam
sharoitidagi
neftning
qovushqoqligi gazsizlantirilgan neftnikidan kichik bo'ladi.
Neftning qovushqoqligini o'lchashda kapillar viskozimetr va
rotatsion turdagi maxsus asboblardan foydalaniladi. Birinchi holatda
kalibrovkali teshik orqali vaqt bo'yicha oqib o'tadigan
neftni suvga
nisbatan oqib o'tish nisbatlari orqali aniqlanadi. Rotatsion viskozimetrlar
orqali neftni qarshiligini oMchash oraliq tirqishlarning neft bilan
to'ldirilgan ikkita koaksial silindrlarini bir-biriga nisbatan aylanish
qarshiligi bo'yicha aniqlanadi.
Qatlam sharoitida neftda hamma vaqt erigan gaz mavjud bo'ladi,
ba'zida 1000 m3/t (o'rtacha 100 m3/t)gacha bo'ladi. Neftda gazning erish
xususiyati eruvchanlik koeffitsiyenti kattaligini tavsiflaydi yoki gaz
omili deyiladi. Gaz omili deganda, atmosfera bosimiga keltirilganda 1 t
neftdan ajraladigan yoki uni tarkibida eriydigan gaz hajmi tushuniladi.
Neflli gazning komponentlari neftda
har xil eruvchanlikka ega
bo'ladi. Molekular massa oshganda gazlaming eruvchanlik koeffit
siyenti o'sadi. Shunday qilib, etanning eruvchanligi besh marta metan-
dan, 20 marta propandan katta. Harorat oshirilganda eruvchanlik
kamayadi.
Amaliyotda ko'pincha gazlaming eruvchanligiga nisbatan neftning
tarkibidan gazni ajralish holatlari bilan to'qnash kelinadi. Erigan
gazlaming birinchi po'fakchalarini ajralib
chiqishini boshlanishiga -
to'yinish bosimi deb ataladi. To'yinish bosimi R, qatlam nefti bilan
gazni termodinamik muvozanatini tavsiflaydi. Neft qatlamda to'yinish
19
bosimidan yuqori bosimda joylashganda to'yinmagan deyiladi. Bosim Rt
ning qiymati uglevodorod gazlariga hamda nouglevodorod gazlari
masalan, neftda juda past eriydigan azot gazlariga bog'liq bo'ladi.
Qatlamdagi bosimning qiymati R, dan past bo'lganda
neftda hamma
gazlar erimaydi, uning bir qismi qatlamning ko'tarilgan (do'ppi) qismini
egallaydi va gaz do'ppisini hosil qiladi. Neftning tarkibidan erigan
gazning ajralish jarayoni quduqning stvoli bo'ylab harakatlanganda
hamda neft gaz quvur uzatmalarida va tovar neftini tayyorlashda ajratish
pog'onasining eng so'nggi bosqichida sodir bo'ladi.
To'yinish bosimi tovar neftning to'yingan bug' bosimi bilan bir xil
nisbatda bo'lmaydi. Bunda gaz va suyuqlik fazasi fazalaming
belgrlangan nisbatida termodinamik muvozanatda bo'ladi.
»
Neftning elektrik xossasi tarkibida
suvning mavjudligiga va
mineral I ashgan darajasiga bog'liq hamda toza uglevodorodlar elektr
q'tkazm aydigan hisoblanadi va yuqori qarshilik ko’rsatish xususiyatiga
ega bo'ladi. Neftni elektr zaryadlarini to'plash xususiyatidan foydalanib,
tok o'tkazuvchi jihozlaming elementlarini yerga ulash mumkin.
