Rasm 7 Axborot tashuvchilar
Fizika, kimyo, Biologiya va shu kabi tabiiy fanlarni vujudga kelishi
atrofimizdagi moddiy dunyoni, uning usimliklar dunyosini, energiya
jaraenlarini urganishni yanada rivojlantirgan bulsa, Informatika XX
asrning urtalarida, ya'ni 60- yillarda Frantsiyada elektron xisoblash
mashinalari (EXM) yordamida axborotni kayta ishlash bilan
shugullanuvchi soxani atamasi sifatida yuzaga keldi. Yangi ilmiy
yunalish sifatida paydo bulgan informatika esa, axborotlar va ularning
xossalarini urganish uchun zaruriy fan sifatida tan olindi.
Informatikani fan sifatida tahlil etib, borilishi natijasida unda
reformalar o‘tkazib borish bunda oldindan qilingan ishlar va keyingilarni
birlashtirib jahon informatika xarakatiga qo‘shilish bundan ko‘zlangan
asosiy maqsad quyidagicha.
1.
Informatika o‘qitish metodikasi fanidagi keyingi o‘zgarishlar va
ularga xarakteristikalar berish.
2.
O‘rta maktablarda informatika fanini o‘qitishda xalqaro o‘quv
jarayonlaridan foydalanib to‘ldirib borish.
3.
O‘rta maktabda informatika fanining xarakatlari va ularda
o‘tkazilayotgan reforma lar.
4.
Xalqaro informatika xarakatiga qo‘shilish, o‘rganish, fikrlar
bildirish.
5.
Reformani ikki asosiy ko‘rsatkichlar bo‘yicha tahlil qilib borish.
1)
Informatikani o‘rta maktabda chuqur o‘tish va amaliyotda
qo‘llash.
2)
Jahon hamjamiyatida yuz berayotgan informatika sohasida
yangiliklarni to‘g‘ri tahlil etish.
Hozirgi vaqtda respublikamizda oily va o‘rta ta’limga keng
miqyosda etibor berilmoqda shundan kelib chiqib informatika hisoblash
122
texnikasi kompyuter tizimlari jahon axbarot tizimi hisoblanmish internet
tarmog‘idan foydalanishga katta e’tibor bilan qaralmoqda. Informatika
fanining bugungi kun taraqqiyoti qo‘yidagicha tahlil etiladi.
1. Informatikaning fan sifatida yuqori baholanishi va uning
taraqqiyoti. 2. Informatika o‘qitish metodikasiga xarakteristikalar berib
borish.
Yuqoridagi jarayonlarni hisobga olgan holda keltirilgan ikki
jarayonning bir necha qisimlarga ajratilgan holda o‘rganish mumkin.
1.
Informatika fanining paydo bo‘lishi;
2.
Informatika faniga birlik va qo‘shimchalar kiritish davri;
3.
XIX- XX asrlarda informatika fanining o‘sishi;
4.
XX- XXI asrlarda informatika fanidan to‘g‘ridan - to‘g‘ri yuqori
fan sifatida foydalanish.
Informatika o‘qitish usullari fani asosan qo‘yidagi bosqichlar bilan
tahlil etiladi;
1.
Informatika fani nima uchun o‘rganiladi;
2.
Informatika fanidan nimalarni o‘rganish mumkin;
Informatika fanini asosan qo‘yidagi uch qism bilan o‘rganish
mumkin
Informatika keng ma'noda insoniyat faoliyatining barcha soxalarida
asosan kompyuterlar va telekommunikatsiya aloqa vositalari yordamida
axborotni qayta ishlashi bilan bog‘lik fan bo‘lib, texnika va ishlab
chikarish- ning xilma- xil tarmoqlari birligini o‘zida namoyon etadi.
Informatikani o‘zaro aloqador bo‘lgan,ya'ni tarmoq,fan va amaliy
fan soxalari sifatida qo‘yidagi uch qismga ajratish mumkin:
Informatika fanini o‘rta maktablarda, kollej va litseylarda o‘tilishida
uning tarbiyachilik roli qo‘yidagilarda namoyon bo‘ladi;
1.
O‘quvchilarni dunyo bilimlaridan habardor qilish va bolalarning
dunyo qarashini o‘zgartirish.
2.
O‘quvchilarning informatika faniga bo‘lgan qiziqishini oshirish.
3.
Informatika fanining tezda rivojlanib borishi va informatika
madaniyatini o‘rganishga yordam berish.
4.
O‘quvchilarda informatika fani haqida tushuncha hosil qilish,
tushunchalarni jonlashtirish uchun turli mavzuga oid ko‘rgazmali
qurollar yaratish va mavjudlaridan samarali foydalanish.
5.
O‘quvchilarda informatika fani to‘g‘risidagi tushunchasini
yoqoriga ko‘tarishning yana bir usuli bu mavjud ish qurollaridan to‘g‘ri
foydalana bilish.
123
6.
Informatika fanini chuqur o‘zlashtirishlari uchun o‘quvchilardan,
o‘tilgan mavzular bo‘yicha yozma tarzda so‘rash, test usulida so‘rash,
ogizaki so‘rash va mavjud kompyuterlardan amaliy usulda so‘rashlar
amalgam oshirib borilishi kerak.
7.
Informatika o‘qituvchisidan fanni bolalar to‘liq uzlashtirishlari
uchun ko‘proq amaliy dars tashkil etish talab etiladi.
Amaliy jihatdan informatika fanidan o‘quvchilar qo‘yidagilarni
o‘rganishi kerak bo‘ladi:
1.
Informatika darslarida o‘rgangan materiallarini, amaliyotda
qo‘llay bilish va boshqa fan sohalariga tadbiq etishni amalgam
oshirishdan iborat.
2.
Dars jarayonidan tag‘dim etilgan o‘quv qurollaridan to‘g‘ri
foydalanishni o‘rganish.
3.
Dars davomida o‘rganilgan mavzularga qo‘shimchalar qo‘shib
boorish. O‘qitishning shakl va usullari
Har bir fan ob’ektiv voqiylikni o‘rganish qonunlarini belgilab
beradi, didaktik qonunlar o‘qitish va ta’limot birligi hamda ularning
o‘zaro aloqadorligida o‘rganiladi.
Respublikamizning ta’lim jarayonlarida qanday didaktik o‘qitish
qonuniyatlari mavjud?
Respublikamizda ta’lim o‘quv jarayoniga sistem, struktur
yondoshuv nazaridan qaralganda uning o‘zaro bog‘langan ikki tizimiga
amal qilinadi.
1.
O‘quv jarayoni o‘zining o‘qitish maqsadi, o‘qitish va o‘quv
faoliyati, ta’lim mazmuni, o‘qitish vositalaridan iborat murakkab tizim
sifatida namayon bo‘ladi.
2.
O‘quv jarayoni nisbatan yirik tizim bo‘lgan pedogogik
jarayonning tag tizimidir, bu tag tizim o‘qitish, ta’lim berish va tarbiya
jarayoni birligi sifatida namayon bo‘ladi.
O‘qitishning bunday usullari sossial – pedogogik qonuniyatlarga
bo‘y sinadi bu qonuniyatlar o‘z navbatida quyidagilarni o‘z ichiga oladi.
✓
Oliy va o‘rta ta’lim tizimidagi ta’lim jarayoni jamiyat ishlab
chiqarish taraqqiyotini aks ettiradi.
✓
Ta’lim tizimidagi o‘qitish jarayoni o‘qitishning shakl va
usullarini tashkil qilishning ko‘p qirrali yagona tizimi ramkasida amalga
oshiriladi.
✓
Ta’lim tizimidagi o‘qitishning shakl va usullari yig‘indisi o‘quv
jarayoning ob’ektiv qonuniyatlari bilan belgilanadigan yagona didaktik
kompleksni tashkil etadi.
124
Ta’lim tizimidagi o‘qitishning shakl va usullari tasnifi o‘z aro
bog‘langan va o‘zaro shartlangan ikki faoliyatga tayanadi.
✓
O‘quv jarayonini boshqarish va tashkil etish bo‘yicha
o‘quvchilarning ish faoliyati.
✓
O‘quvchilarning fanlarni o‘zlashtirishi, o‘quv va bilim faoliyati.
Ta’lim tizimida o‘qitishning bir nechata usullari mavjud bo‘lib, ular
asosan quyidagilar hisoblanadi.
✓
Dars tizimini ma’ruza usulida tashkil etish.
✓
Dars tizimini amaliyot usulida tashkil etish.
✓
Dars tizimini tajriba usulida tashkil etish.
Ma’ruza darslarida ilmiy bilimlarning muayyan miqdori bayon
qilinadi. O‘quvchilarga fan va texnikaning tadqiqot metologiyasi
tanishtiriladi, o‘quv tizimi va o‘quv mashg‘ulotlarining barcha turlari
orasidagi uslubiy aloqalar ko‘rsatiladi.
Amaliy dars jarayonida asosan ma’ruza darslaridan olingan
mavzularni to‘ldirish va o‘quvchilarni har bir mavzu bo‘yicha mustaqil
ravishda o‘z fikrlarini berish va mavzuni to‘ldirish bilan amalga
oshiriladi.
✓
Amaliy darslar uchun rejalar ishlab chiqish
✓
Amaliy darslar bo‘yicha referatlar yozish
✓
Kompyuter sinflarida amaliy dasturlar tizimlaridan foydalanish
Tajriba ishlari bo‘yicha turili qarashlar mavjud bo‘lib, ular asosan
quyidagilardan iborat.
✓
Ta’lim tizimidagi tajriba mashg‘ulotlaqrining asosiy tavsifi
shundaki unda o‘quvchilar mustaqil ravishda vazifa bajaradilar yoki
ekspriment o‘tkazadilar bunday o‘qitish tizimida ko‘zlangan maqsad
o‘quvchilar shu fanni chuqur tahlil etish ko‘nikmalarini hosil qilish
ilmiy izlanishlar olib borishga imkoniyat yaratib berishdan iboratdir.
✓
Ilmiy texnik taraqqiyot sharoitda tajriba ishlari o‘quvchilarda
nazariy olgan bilimlarini amaliyotda qo‘llash mexanizmini chuqur va
ko‘rgazmali o‘rganish imkonini beradi.
Tajriba ishlarini olib boorish va o‘tkazishda quyidagi didaktik
tamoyillarga amal qilinadi.
✓
Tajriba mashg‘ulotlarini rejalashtirish va shu reja asosida
o‘tkazish natija olish, natijani solishtirib tahlil etish
✓
Fan va ishlab chiqarish jarayonlaridagi o‘tkazilayotgan tajriba
ishlarini tahlil etish ko‘nikmalarini o‘quvchilarda shakllantirish
✓
O‘quvchilarda tajriba darslaridan olingan natijalarni mustaqil
holda tahlil etishni yo‘lga qo‘yish
125
✓
O‘quvchilarni tajriba ishlariga nazariy jihatdan tayyorlash.
|
