• Tayanch so‘z va iboralar
  • Adabiyotlar 1. 0 ‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi. Т.: « 0 ‘zbekiston» nashriyoti, 1992.47-52-moddalar. 123
  • -amaliy mashg‘ulot. Qadimgi Markaziy Osiyo xalqlari




    Download 5,2 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet46/79
    Sana21.02.2024
    Hajmi5,2 Mb.
    #159965
    1   ...   42   43   44   45   46   47   48   49   ...   79
    Bog'liq
    Ma\'naviyat asoslari. Hamdamova M

    5-amaliy mashg‘ulot. Qadimgi Markaziy Osiyo xalqlari 
    ma’naviyatining shakllanishidagi insonparvarlik g‘oyalari
    Mashg‘ulot rejasi:
    1. Qadimgi 
    xalq 
    og‘zaki 
    ijodiyoti 
    va 
    yozma 
    yodgorliklardagi milliy ma’naviyat.
    2. «Avesto»da inson va uning ma’naviyati.
    3. Moniylik va mazdakizm ta’limotidagi ma’naviyat va 
    insoniy fazilatlar.
    Tayanch so‘z va iboralar
    Ma’naviyatning 
    shakllanishi, 
    qadimiy 
    yodgorliklar, 
    qadimgi 
    xalqlar 
    ma’naviyati, 
    insonparvarlik 
    g‘oyalari, 
    insonning e’zozlanishi, zardushtiylik, moniylik, mazdakchilik, 
    islom, turmush tarzi, tafakkur.
    Adabiyotlar
    1. 
    0 ‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi. Т.: 
    « 0 ‘zbekiston» nashriyoti, 1992.47-52-moddalar.
    123


    2. S.Otamurodov va boshqalar. «Ma’naviyat asoslari». 
    Ma’ruzalar matni. Т.: 2000.
    3. S.Otamurodov va boshqalar. «Ma’naviyat asoslari». 
    0 ‘quv qo‘llanma. A.Qodiriy nomli xalq merosi nashriyoti. Т.: 
    2002. 210-b.
    4. Qur’oni Karim. Т.: Cho‘lpon, 1992.
    5. Abu-Abdulloh Muhammad Ibn Ismoil al-Buxoriy. 
    Hadis. Т.: 1992.
    6. H.Boboyev, S.Hasanov. «Avesto» siyosiy-huquqiy 
    qarashlar. Davlat vahuquq jumali, 2-son.2002. 45-48-betlar.
    7. M.Imonnazarov. «Milliy ma’naviyatimizning takomil 
    bosqichlari» (risola). Т.: «Sharq» nashriyoti, 1996.
    1. 
    Qadimgi 
    xalq 
    og‘zaki 
    ijodiyoti 
    va 
    yozma 
    yodgorliklardagi milliy m a’naviyat. Xalqimiz madaniy 
    taraqqiyoti o‘ta murakkab tarixiy hodisalar majmuini tashkil 
    etadi va u bir necha ming yilliklami o‘z ichiga oladi. Ana shu 
    murakkab va ko‘p ming yillik ma’naviy takomilimiz 
    jarayonidan asosiy bo‘g‘inlami ajratib olishimiz mumkin. 
    Bularsiz milliy ma’naviyatimiz tarixi va rivojlanish bosqichlari 
    haqida fikr yuritib bo‘lmaydi.
    Bizning eng qadimiy ajdodlarimiz ma’naviyati va ma’rifati 
    haqidagi asrlardan-asrlarga o‘tib, hozirgacha saqlanib qolgan 
    xalq og‘zaki ijodi namunalari: mif, afsonalar va qadimgi 
    yozuvlar saqlanib kelinmoqda. 0 ‘rta Osiyo xalqlarining 
    qadimiy mif, afsonalari turli mavzularda bo‘lgan. Jumladan, 
    kosmogonik miflar, hayvonlar va qushlar haqidagi miflar, 
    xudolar va afsonaviy qahramonlar haqidagi miflar bo‘lib, 
    ularda yaxshi va ezgulik, baxtu-saodat, quyosh nuri va issiqlik 
    yoki yomonlik, baxtsizlik, zulmat va dahshatli qarama-qarshi 
    obrazlar vujudga kelgan. Ushbu manbalar bizga tarix va yozma 
    yodgorliklardan ma’lum bo‘lib kelgan, tarix darslarida bularni
    124


    yanada 
    chuqurroq 
    o‘rganiladi. 
    Bu 
    ko‘hna 
    tarixiy 
    yodgorliklaming ma’naviy ahamiyati shundaki, odamlar o‘sha 
    davrlardan boshlab ikki 
    qarama-qarshi guruhga ajrala 
    boshlashgan. Shuning uchun ham yaxshilik bor joy da 
    yomonlik bor, ezgulik bor joy da yovuzlik bor. Bizning yagona 
    maqsadimiz egulikka qarab intilish, mehnat va mashaqqatdan 
    qochmaslik, yorug‘likka intilib yashash, zulmatli kunlardan 
    qo'rqmaslik, inqirozga yuz tutilgan mahalda ham undan 
    osonlik bilan chiqib ketish yo‘lini izlashda yomonlik va 
    yovuzlikni xayolga keltirmaslik, zulmatli kunlami hech kim 
    ravo ko‘rmaslik haqida o‘ylash kerak bo‘ladi. Dahshatli sovuq 
    niyatlami 
    amalga oshiruvi 
    insonlami 
    ushbu yo‘lidan 
    qaytarishga 
    urinish ham ma’naviy ezgulikning bir 
    ko‘rinishidir.
    2. 
    «Avesto»da inson va uning ma’naviyati. «Avesto» 
    kitobida inson va uning ma’naviyati to‘g‘irisida juda ibratli 
    fikrlar bayon etilgan. «Avesto» zardushtiylik dinining 
    muqaddas kitobi. Zardusht eramizdan awalgi 660-yilda 
    Xorazmda dunyoga kelgan. Otasi savodli bo‘lib, karomatgo‘y 
    bo‘lgan ekan. Zardushtiylikning pay do bo‘lishi eramizdan 
    oldingi X asrga to‘g‘ri keladi. Uning muqaddas kitobi 
    «Avesto» ham birdan yuzaga kelgan emas. U bir necha asrlar 
    mobaynida yaratilgan. Zardusht «Avesto»ning qadimiy 
    nusxalarini o‘rganib, to‘plab bir kitob holiga keltirgan. 
    Zardushtiylikda va uning muqaddas kitobi «Avesto»da 
    ma’naviyat va ma’rifat masalalari va ulaming bugungi kun 
    uchun ahamiyati kattadir.
    Axura Mazda odamlami bir-birlari bilan murosa qilib 
    yashashni 
    odat 
    qilishlari, 
    g‘arazgo‘ylik, 
    hasadgo‘ylik, 
    kalondumog‘lik, shuhrat-parastlik, qonunsiz ishlardan o'zlarini 
    tiyib yurish uchun 
    chaqiradi. 
    Bergan so‘zining ustidan 
    chiqish, unga sodiq qolish, savdo-sotiqda shartnomalarga amal
    125


    qilish, qarzni vaqtida to‘lash, aldamchilik va xiyonatdan xoli 
    bo‘lish - irnonlilik alomatlari ekanligi aytiladi. Imonli odam 
    degani bu - o‘g‘rilik, talonchilikdan, begonalaming moliga 
    ko‘z olaytirishdan o‘z-o‘ziga xiyonat qilish, ya’ni o‘z imoniga 
    qarshi, xilof ish qilishdan o‘zini tiya oladigan komil insondir. 
    Shu o‘rinda «Avesto»da shunday deyiladi: «Tanalaringizga 
    nisbatan qalbingiz haqida 1co‘proq qayg‘uring, ya’ni aw al 
    ma’naviy dunyoingiz musaffo bo‘lsa, moddiy turmushingiz 
    ham mukammal bo‘lib boraveradi». «Avesto»da mehnat 
    nihoyatda ulug‘lanadi. Mehnatni yaxshilik, moddiy noz- 
    ne’matlar manbai, deb biladi. Inson saxovatli bo‘lishi uchun, 
    awalo, mehnat qilishi, o‘z q o ii bilan noz-ne’matlami yaratishi 
    zarurligi uqtiriladi.
    «Avesto»da inson axloq-odobi, ma’naviyati quyidagi 
    uchlikda ifodalanadi: 1. Gugta - yaxshi so‘z; 2.Gumata -
    yaxshi fikr; Gvarshta - yaxshi ish, deb ifodalanadi. Bu uch 
    manbaning birgalik ma’nosi «Men yaxshi so‘z, yaxshi fikr, 
    yaxshi ishga shon-shavkat baxsh etaman»-deganidir. Ya’ni: 
    yaxshi so‘z deganda inson o‘z va’dasiga rioya qilishi, so‘zining 
    ustidan chiqishi, o‘g‘rilik va talonchilik qilmaslik, buzuqlikdan 
    o‘zini tiyish va hokazolar tushuniladi. Yaxshi fikr deganda esa
    - yaqin kishilarga mehribonlik, muhtojlik va xavf-xatar ostida 
    qolganda yordam berishga shaylik, kishilar baxt va saodati 
    uchun faol kurashishga doim tayyor turish, barcha bilan ahil va 
    totuv yashash va boshqalar kiradi. Yaxshi ishlar deganda, 
    insonning o‘z xatti-harakatlarida yaxshi fikr va yaxshi 
    so‘zlarda ilgari surilgan barcha ijobiy yo‘l-yo‘riqlarga 
    og‘ishmay amal qilish nazarda tutiladi.

    Download 5,2 Mb.
    1   ...   42   43   44   45   46   47   48   49   ...   79




    Download 5,2 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    -amaliy mashg‘ulot. Qadimgi Markaziy Osiyo xalqlari

    Download 5,2 Mb.
    Pdf ko'rish