130
2. So‘fizm va uning ma’naviy jihatlari. So‘fizm so‘zi
arabcha «So‘fiy» so‘zidan olingan. So‘f deb arablar jundan
bo‘lgan matoni aytganlar. Dastlabki davrlarda so‘fiylik yo‘lini
tutgan insonlar, boshqa oddiy kishilardan ajralib turishi uchun
jundan tikilgan chakmon yoki po‘stin kiyib olishgan. So‘fiy
uchun na dunyodan, na oxiratdan ta’ma bo‘lmasligi kerak.
Yagona istak - bu Allohning diydoriga yetishishdan iborat.
Faqirlik tuyg‘usiga ega inson na birovga xoja, u yolg‘iz allohga
ehtiyoj sezadi. So‘fiylik ta’limotining ma’nosi hamma
narsadan voz kechish, oxir oqibatda o‘zlikdan kechishdir.
Tasavvuf - so‘fiylik insonni o‘rganar ekan, avvalo,
kishining ko‘ngliga,
diliga tayanadi. Ko‘ngilni, qalbni
tarbiyalashga ko‘ngil kishisini voyaga yetkazishga intiladi.
Tasawufda insondagi jamiki xudbinliklar, illatlar, razolat
dunyosiga hirs ehtiyoj i, nafs ta’masidan kelib chiqadi, deb
o‘rgatiladi. Dxmyoga, boylikka mehr qo‘yish kishini nafsiga
qul qilib qo‘yadi. Darvesh so‘fiy nafsni rad etadi. Nafs barcha
insonni tubanlashtiruvchi narsa bo‘lib, insonni falokat
botqog‘iga olib keluvchi narsadir. Buning uchun molu dunyo
muhabbatidan voz kechish, alloh muhabbatiga ko‘ngil qo‘yish
kerak. So‘fiylikda buni dunyo mohiyatini va o‘zligini,
insoniylikni anglash yo‘li deb qaralgan. Nafsga taslim
bo‘lmagan kishining g‘ururi va insoniy qadr-qimmatini hech
kim poymol qila olmaydi.
3. Islom dini va islomiy qadriyatlarning tiklanishi.
Turg‘unlik davrida odamlaming uylaridagi Qur’oni Karim,
Hadislar, turli diniy adabiyotlar, arab yozuvidagi yozma
yodgorlik manbalari terib olinib, yoqib yuborilgan edi. Bu
davmi nodonlik yillari desa ham bo‘ladi. Mustaqillik davriga
kelib, mana islomiy qadriyatlarimiz tiklandi. Bu savobli ezgu
ishlarga Prezidentimiz boshu qosh bo‘lgani ham barchaga
ma’lum. Prezidentimiz 1991-yildan hozirgi kunga qadar har bir
131
chiqishida, o‘z nutqida ma’naviyat va ma’rifatga oid nutq,
ma’ruza va asarlarida Islomning ma’naviy axloqiy, ma’rifiy
tarbiyadagi yuksak roli, о‘mi, ahamiyatini, muntazam uqdirib
kelmoqda.
Har
bir
fuqaro
shuni
anglab
yetishi
kerakki,
0 ‘zbekistonning iqtisodiy-ijtimoiy taraqqiyotida o‘ziga xos va
mos yo‘li bo‘lgani kabi madaniy-ma’naviy rivojlanishida o‘z
yo‘li bor. Bu o‘ziga xoslikni dinga, diniy qadriyatlarga
munosabatimizda, ulardan ma’naviy tarbiyada foydalanishi-
mizda ham ko‘rishimiz mumkin. Bu taraqqiyot yo‘li
Prezidentimizning barcha asarlarida ham bayon qilib berilgan.
Uning mohiyati
mo‘tadil
dindorlik,
islom ma’rifatini
rivojlantirish, ichki olamni poklab, allohni dilda saqlab, aqlu
tafakkur, ilmu-urfon bilan kamolot sari borish, o‘z marosimiy
qadriyatlarimiz va dunyo ilmini egallab, zamon bilan
hamqadam olg‘a borish.
Xulosa qilib shuni ta’kidlash kerakki, mustaqillik bergan
hidoyat yo‘lini turli yot unsurlardan asrash, ularga berilmaslik,
ulaming kirib kelishiga yo‘l qo‘ymaslik lozim bo‘ladi.
Taraqqiyot yakdillik, fidoiylik va umummilliy g‘oyalari-
mizning moddiy kuchga aylanishidir.
132
IV. MILLIY G ‘OYA ASOSIDA UZLUKSIZ TA’LIMNI
INSONPARVARLASHTIRISHNING AH AMI Y ATI
4.1. Uzluksiz ta’limni milliy g‘oya asosida
insonparvarlashtirish texnologiyasi
Milliy g‘oya, milliy mafkurani aniq tasawur etmasdan
turib Prezidentimizning quyidagi da’vatlarini anglab yetish
qiyin. «...bugungi kunda g‘oyani, fikrni taqiq bilan, ma’muriy
choralar- bilan yengib bo‘lmaydi. G‘oyaga qarshi faqat g‘oya,
fikrga qarshi faqat fikr, jaholatga qarshi faqat ma’rifat bilan
bahsga kirishish, olishish mumkin»17.
G‘oya - obyektiv borliqni, voqelikni kishi ongida aks
ettiruvchi, ayni zamonda kishining obyektiv borliqqa,
voqelikka
mvmosabatini
ifodalovchi,
kishilaming
dunyoqarashlari asosini tashkil etuvchi tushuncha, tasawur;
mafkura esa
dunyoqarash sistemasi va uning asosiy
prinsiplaridir.
|
