BILASIZMI?
«Suv ketar, tosh qolar, o'sm a ketar, qosh qolar» maqolining m a’nosini bilasizmi?
«Bu surayotgan davru davroning, amalu martabang, mol-dunyong yoinki husnu jamoling ham o ‘tar-ketar, oddiy odamlar qatoriga tushib ham qolarsan. Bas, shunday ekan, bu bahosi boMmagan, o'tkinchi ustunliklaring bilan kerilma, m ag‘rurlanma, boshqalarga past nazar bilan qarama, kamtar bo‘l» , - deyilmoqchi.
BU QIZIQ!
Odamzod tanasida olti a ’zo borki, ularning uchtasi o‘ziga bo‘ysinmaydi, uchtasi esa o ‘zining hukmida. K o‘z, quloq, burun odamga bo‘ysinmaydi. Ko'rgisi kelmagan narsani ko'rishga, eshitgisi kelmagan gaplar yoki tovushlami tinglashga, xush yoqmaydigan islami hidlashga majbur bo'ladi. Oyoq, qo‘l, til esa odamning hukmida. Til bilan ilohiy kalom- larni, shirin so‘zlarni aytishi yoki aksincha, buning o ‘mini g ‘iybat, ig'vo, yaramas gaplar bilan band etm og‘i mumkin. Q o‘llari bilan go‘zal buyumlar yaratishi yoki go‘zallik obidalarini qo‘porishi yoinki shu qo‘l bilan ehson, hadya berishi yoki o‘zgalar mulkini o'zlashtirib olishi o ‘z ixtiyorida. Oyoqlari esa istasa uni ibodatga, istamasa g ‘urbatxonaga olib borishi mumkin (Tohir Malik. «Iymonlashish umidi»),
r
3. Xalq pedagogikasida diniy ta’limotlar
«Milliy istiqlol g‘oyasi: asosiy tushuncha va tamoyilIar»ida milliy g'oyaning bosh g‘oyasi «Ozod va obod Vatan, erkin va farovon turmush» sanalib, yetakchi g‘oyalaridan biri diniy bag‘rikenglikdir. Diniy bag'rikenglik barkamol shaxslarga daxldor fazilatlardan biri hisoblanadi, shu bois yoshlami dinlaming tarixi, ularning g ‘oyalari bilan
83
tanishtirish orqali diniy qadriyatlarga munosabati shakl Ianti ri 1ad i. Diniy qadriyatlar esa o ‘z navbatida milliy va umuminsoniy qadriyatlarga bevosita va bilvosita ta’sir ko‘rsatadi. Shu sababli, xalq pedagogi- kasining shakllanishi va rivojlanishida diniy qadriyatlar muayyan o ‘rin egallaydi.
Jumladan, islom dini insonlarni ezgulik va bunyodkorlikka da’vat etuvchi, yosh avlodni vatanga muhabbat, ajdodlarga sadoqat ruhida tarbiyalovchi, mukammal axloqiy-ma’naviy qarashlar majmui bo‘lgan bitmas-tuganmas manbadir.
Islom ta’limoti o ‘tmishda yaratilgan barcha ilohiy ilmlarni hamda insoniy tajriba va fazilatlarni umuminsoniy qadriyat sifatida o ‘zida jam ladi, shu asnoda milliy qadriyatlarimiz qadr topib, gullab - yashnadi. Yurtboshimiz ta’kidlashicha, «...Din azaldan inson m a’naviyatining tarkibiy qismi sifatida odamzotning yuksak ideallari, haq va haqiqat, insof va adolat to‘g ‘risidagi orzu-armonlarini o ‘zida mujassam etgan, ularni barqaror qoidalar shaklida mustahkamlab kelayotgan g‘oya va qarashlaming yaxlit bir tizimidir. Ayniqsa, ko‘p asrlar mobaynida xalqimiz qalbidan chuqur joy olib, hayot m a’nosini anglash, milliy madaniyatimiz va turmush tarzimizni, qadriyatlarimiz, urf-odat va an’analarimizni bezavol saqlashda muqaddas dinimiz qudratli omil bo‘lib kelayotganini alohida ta’kidlash joiz. Nega deganda, insoniylik, mehr-oqibat, halollik, oxiratni o ‘ylab yashash, yaxshilik, mehr-shafqat singari xalqimizga mansub bo‘lgan fazilatlar aynan shu zaminda ildiz
otadi va rivojlanadi».37
Darhaqiqat, agar dunyoni bilish vositasi ilm bo‘lsa, din - ruhiyati- miz tarbiyachisi, xalqimizning maqsadi, maslagi, turmush an’analarining mujassamlashmasidir. Islom ta’limoti va xalq pedagogikasini bir-biridan ayro tasavvur etib bo‘lmaydi, zero har ikkalasi ham xalqimiz m a’naviyatini shakllantirishda katta kuchga ega.
0 ‘zbek xalqining boy pedagogik qarashlari muqaddas Q ur’oni Karim, hadislar kabi diniy ta’limotlar bilan hamohang holda o ‘zbek xalq pedagogikasining muhim tarbiya vositalaridan bo‘lib kelgan va hanuzgacha o ‘z qimmatini yo‘qotmagan.
Hidoyat kitobi boMgan Q ur’on insoniyatga ilm orqali saodatga erishish y o ‘lini ko‘rsatadi. Q ur’oni karimning ilk nozil qilingan oyati ham « o‘qi» deya boshlangan, bu esa islomda ilmning yuksak mavqega egaligidan dalolat beradi. Abul Qosim M ahmud az-Zamaxshariy bu oyatni tafsir qilarkan, shunday deydi: «Alloh taollo insonlarga
|
