|
Май 2021 10-қисм Тошкент май 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot», 2021. 202 бBog'liq 10.Pedagogika yonalishi 1 qismМай 2021 10-қисм
Тошкент
PEDAGOG-PSIXOLOGNING KASBIY MOHIYATI
Nisanbayeva Anar Baysenovna
Toshkent viloyati Chirchiq shahar
17-umumiy o‘rta ta‘lim maktabining psixologi
Annotatsiya
. Maqolada yangi avlodning davlat ta‘lim standartlari umumiy ta‘lim mazmuni
va uning ta‘lim natijasi qanday bo‘lishi kerakligi to‘g‘risida sifat jihatdan yangi g‘oyani belgilab
beradi. Shu munosabat bilan nafaqat o‘quv materiallarining mazmuni, muassasalarning ta‘lim
dasturlari va o‘quv dasturlariga qo‘yiladigan talablar, balki o‘qituvchining mahorati mezonlari,
uning ish maqsadlari va usullari mezonlari g‘oyasi ham o‘zgarib bormoqda. O‘zgarishlar ta‘lim
natijalarini baholashning mazmuni va uslublariga ham tatbiq etildi. Ta‘limning maqsadi -
o‘quvchilarning umumiy madaniy, shaxsiy va bilim rivojlanishidir.
Tayanch so‘zlar
: o‘qituvchi-psixolog; ta‘lim tizimi; professional lavozim; bolalarning aqliy
rivojlanishi; maktab; oila.
Pedagog-psixolog - bu ma‘lum bir ta‘lim tashkilotida amaliy psixologiyani amalga oshiradigan
mutaxassis. Hozirgi vaqtda ushbu mutaxassis o‘qitishning psixologik yoki psixologik-pedagogik
yo‘nalishi bo‘yicha oliy ma‘lumotga ega bo‘lishi kerak. Ko‘rsatilgan oliy ma‘lumotdan tashqari,
o‘qituvchi-psixolog sub‘ektning individual va shaxsiy xususiyatlarini ifodalaydigan va kasbiy
faoliyatni amalga oshirish samaradorligini belgilaydigan, kasbiy jihatdan muhim rivojlangan
sifatlarga ega bo‘lishi kerak. O‘qituvchi-psixologning kasbiy muhim fazilatlariga quyidagilar
kiradi: ijtimoiylik; xushmuomalalik; xayrixohlik; ehtiyotkorlik; bag‘rikenglik; maqsadga
muvofiqlik; cheklash; ijodkorlik; tashkilot; aniqlik; ketma-ketlik; mustaqillik; ahloqiy; odob-
axloq; harakatchanlik; xushmuomalalik; hissiy muvozanat, mas‘uliyat, tanqidiylik va boshqalar
Bundan tashqari, ularning kasbiy vakolatlari chegaralarini bilish va o‘zlarining kasbiy harakatlari
yoki boshqa shaxsning harakatlarining oqibatlarini oldindan bilish qobiliyati ham mavjud.
Psixologning dominant shaxsiy xususiyatlari psixolog kasbiga mos kelmaydi, quyidagi shaxsiy
xususiyatlar: nevrotik shaxsiyat, tajovuzkorlik, past ego kuchi, pastlik komplekslari, ustunlik his-
si, hiyla-nayrang va boshqalar: intellektuallik, sodiqlik, hissiy labillik ( egiluvchanlik), amaliylik
(ratsionallik), ijtimoiylik.
Psixologning tashqi xususiyatlariga qo‘yiladigan talablarni ajratib ko‘rsatish mumkin:
• tashqi ko‘rinishi: jozibadorligi, nafisligi, pokligi, ta‘mi hissi, kiyimning zo‘ravonligi, soch
turmagi va yengil bo‘yanish, minimal zargarlik buyumlari, sun‘iy hidsiz;
• nutq: bir-biriga bog‘langan, o‘rtacha hissiy, aniq, talaffuz nuqsonlarisiz, o‘ziga ishongan, tez
emas, baland ovozda emas, malakali, hurmatli va o‘zini tutib turadigan ohangda;
• xatti-harakatlar: minimal imo-ishoralar, giyohvand moddalarni suiiste‘mol qilmaslik, durust
turish, ishonchli qadam va qarash, harakat odob-axloqi va boshqalar.
Kasbiy standartga muvofiq, o‘qituvchi-psixolog ikkita umumlashtirilgan mehnat funksiyasini
bajarishi kerak:
1. Umumiy, kasb-hunar va qo‘shimcha ta‘lim muassasalarida ta‘lim jarayonini psix-ologik-ped-
agogik qo‘llab-quvvatlash, asosiy va qo‘shimcha ta‘lim dasturlarini qo‘llab-quvvatlash.
2. Asosiy umumiy ta‘lim dasturlarini o‘zlashtirish, rivojlantirish va ijtimoiy moslashishda qiy-
inchiliklarga duch keladigan nogironlarga psixologik-pedagogik yordam ko‘rsatish.
Ushbu ikkala funksiya ham standartda aniqroq mehnat funktsiyalari bilan ifodalanadi. O‘qitu-
vchi-psixologning birinchi mehnat funksiyasi quyidagicha ifodalanadi:
- asosiy va qo‘shimcha ta‘lim dasturlarini amalga oshirishni psixologik va pedagogik
qo‘llab-quvvatlash;
- ta‘lim muassasalarining ta‘lim muhitining qulayligi va xavfsizligini psixologik tekshirish (ba-
holash);
- o‘quv jarayoni sub‘ektlari uchun psixologik maslahat; - talabalar bilan tuzatish va rivojlanti-
rish ishlari;
- talabalarning psixologik diagnostikasi;
- o‘quv jarayoni subyektlarini psixologik tarbiyalash;
- psixoprofilaktika (ta‘lim muassasalarida o‘qitish va o‘qitish jarayonida o‘quvchilarning
psixologik salomatligini saqlash va mustahkamlashga qaratilgan kasbiy faoliyat)
|
| |
