|
Yadro reaksiyalarida energiya ajralishi va yutilishi
|
| bet | 185/197 | | Sana | 01.02.2024 | | Hajmi | 8,06 Mb. | | #149719 |
Bog'liq Fizikadan maruza matniYadro reaksiyalarida energiya ajralishi va yutilishi.
Energiyaning saqlanib qonuni va massa energiyaning o'zaro bogliqlik qonuni yadro reaksiyalarida ajralgan va yutilgan energiyalarni hisoblab topish imkonini beradi. Buning uchun quyidagilarni aniqlash kerak:
yadro va zarralarning reaksiyagacha bo’lgan massasi m1 ni:
yadro va zarralarning reaksiyadan keyingi massasi m2 ni;
v) massaning o'zgarishi m=m1+m2 ni;
g) energiyaning o'zganshi E=mc2 ni
Radioaktivlik.
A.Bekkerel tomonidan 1896 yili kashf etilgan Radioaktivlik hodisasi o'sha zahoti ko'p olimlarni qiziqtirib qoldi. M.Skladovskaya Kyuri o'zining umr yo'ldoshi P. Kyurining.maslahati bilan 1897 yili Radioaktivlik hodisasini о rganish bilan shug'ullandi. Tez orada bu muammo bilan P.Kyurining ozi ham shug'ullana boshladi. 1898 yili ular ikkita yangi radioaktiv elementni kashf etishdi va ularga poloniy va radiy deb nom qo'yishdi. Bu elementlarning radioaktiv nurlanishi uran tuzlarining nurlanishidan ancha intensiv edi.
Bizga ma'lumki, Rezerford 1899 yili radioaktiv nurlanishning ionlashtirish qobiliyatini o'rganar ekan, uning bir jinsli emasligini, ikki qismdan iboratligini aniqlagan va ularga - va -nurlar deb nom bergan. U -nurlar geliy atomlari yadrolarining oqimidan iboratligini isbotlashga erishdi. O'sha yili A.Bekkerel -nurlar elaktronlar oqimidan iboratligini isbotladi.
Fransuz fizigi P.Vilard 1900 yili radioaktiv nurlanish taikibida uchinchi tashkil etuvchi ham borligini aniqladi va uni -nurlar deb atadi. -nurlarni o'rganish shuni ko'rsatadiki, ular to’lqin uzunligi rentgen mirlarining to'lqin uzunligidan kichik bo’lgan elektromagnit to’lqinlar ekan.
Shunday qilib, radioaktiv nurlanish -nurlardan iboratligi aniqlandi. Ushbu rasmda bu nurlarning magnit maydondagi hatti-harakati aks ettirildi.
E. Rezerford va uning xodimi F.Soddi 1903 yili radioaktivlik hodisasi bir kimiyoviy elementning boshqa elementga, masalan, radiyning rodonga aylanishi bilan birgalikda уuz berishini ko’rsatishgan edi
Radioaktivlik hodisasi hamma vaqt energiya ajralishi bilan birga bo'ladi. Ma'lum bo'lishicha, 1 gradiydan 600 J energiya ajraladi, u , - va -nurlar tomonidan olib chiqiladi.
Radioaktivlik hodisasini boshida tushuntirib bo’linadi. Ayniqsa, bunda ajraluvchi energiyaning manbaini tushunib bo'lmas edi.
Tajribalarning ko'rsatishicha, Radioaktivlik hodisasiga atomning elektrou qobig'ini o’zgartirishi mumkin bo'lgan tashqi ta'sirlar (qizitish, elektr va magnit maydonlar, kimyoviy birikma, agregat holat, bosim va h.k.) o'z ta’sirini o'tkaza olmaydi. Binobarin, radioaktivlik hodisasiga faqat atom yadrosining ichki tuzilishi sabab bo’lishi mumkin. Ainqlanishicha radioaktivlik ayrim atom yadrolarining о’zidan zarralar chiqarish bilan о'z-o'zidan boshqa yadrolarga aylana olish xususiyati ekan.
Radioaktiv yemirilishni xarakterlovchi kattaliklar.
Radioaktiv yemirilish asosan statistik hodisalar. U yoki bu yadroning qachon yemirilishini hech qachon aniqlab bo’lmaydi. Yadrolar bir-biriga bog'liq bo'lmagan holda radioaktiv о’zgarishlarni boshdan kechiradi. Radioaktiv yadrolar N boshlangich' sonining уаrmi yemirilishi uchun ketgan vaqt yarim нemirilish davri deyiladi va T1/2 bilan belgilanadi.
Vaqt birligi ichidagi radioaktiv yemirilishlar soni radioaktiv manba (modda) ning aktivligi deyiladi va A bilan belgilanadi:
(1)
bu yerdagi dN kichik dt vaqt ichidagi yemirilishlar soni.
Xalqaro birliklar sistemasida aktivlik birligi uchun 1 s. da 1 ta yemirilish bo'ladigan moddaning aktivligi olinadi. Bu birlikni bekkerel (1 Bk) deb atashadi:
1 Bk=l yemir./s.
Aktivlikning sistemadan tashqari birligi kyuri (Ki):
LKi=3,7 l010 yemir./s.
|
| |
