297
G.hirsutum L –
dastlabki tarqalish joyi Markaziy Amerika bo’lib-Meksika hududidir. Shuning
uchun ham Meksika g’o’zasi nomi bilan yuritildi. Bu tur jahonda keng tarqalgan va asosiy
maydonlarni egallaydi. Tur ko’pgina mamlakatlarning sug’oriladigan va lalmi dehqonchiligida
ekiladi. Uning hisobiga dunyoda yetishtirilayotgan tolaning 70 % to’g’ri keladi. O’suv davri 100-150
kungacha, ko’sak yirikligi 3-12 g gacha, tola uzunligi 20-42 mm gacha, tola chiqishi 25-42-45 %.
Gommoz va vilt bilan kasallanadi.
G.hirsutumL turi
G.barbadenseL
– dastlabki tarqalish va kelib chiqish mintaqasi tropik mamlakatlar Peru,
Braziliya, Boliviya va ularga yondosh mamlakatlar, xususan Barbados orolidir va uning nomiga
monand barbadenze deb ataladi. Barbedenze turi Peru g’o’zasi ham deyiladi. Bu g’o’za xirtuzumga
nisbatan kam tarqalgan bo’lib, Misrda ko’proq ekiladi. Sudan, Turkiya, Eron, MDX
mamlakatlarining ba’zilarida ham ekiladi. Barbadenze Si Ayland nav tipiga mansub bo’lib, Misrning
qimmatli navlari bazasida kelib chiqib tarqalgandir.
Bu tur g’o’za dunyo tolasining 9-10 % tashkil etadi. O’suv davri 135-140-170 kundan ko’proq.
Ko’sak yirikligi 2,5-4 g, ko’proq 3-3,5 g, tola uzunligi 27-60 mm, tola chiqishi 20-39 %. Fuzarioz
vilt bilan kasallanadi, gommoz bilan ham kasallanishga moyil.
G.barbadenseL turi
Ma’lumki, paxta tolasiga asosiy iste’molchi to’qimachilik sanoati bo’lib hisoblanadi va ular qayta
ishlangan tolani ma’lum bir talablar asosida qabul qiladi (2-jadval).
Mustaqillik yillarida quyidagi 175-F, S-6524, S-4727, Chimboy-3010, An-O’zbekiston-3,
Samarqand-3, Toshkent-6, Yulduz, An-Bayavut-2, Oktyabr-60, Qirg’iziston-3, Andijon-9, Toshkent-
1, Andijon-60, Buxoro-6, S-9070, Namangan-77, Oqdaryo-5, Oqdaryo-6, Omad, Buxoro-102, S-
6541, Oqdaryo-8, S-8584, Sulton, Buxoro-8, Ibrat, Barhayot, Porloq kabi g’o’za navlari ekilgan va
ekilmoqda.
