|
Microsoft Word II -an imp.+
|
| bet | 97/142 | | Sana | 27.05.2024 | | Hajmi | 3,55 Mb. | | #255298 |
Bog'liq Microsoft Word II -anStabilitron əsasında stabilləşdirmə. Yarımkeçirici cihazlarda gərginliyin stabilləşdirilməsinin ən mühüm üsulu stabilitronlardan istifadə olunmasıdır. Müəyyən hədlərdə stabilitronun çıxış gərginliyi ondan axan cərəyanın qiymətindən asılı olmayaraq sabit qalır. Sadə halda belə sxem ardıcıl
qoşulmuş Rs müqavimətindən və paralel qoşulmuş VD stabilitronundan ibarət
olur (şəkil 7.13). Rs müqavimətinin qiyməti tələb olunan yüklənmə
qabiliyyətindən asılı olaraq seçilir. Əgər Rs çox böyük olarsa, stabilitron böyük
yük cərəyanlarında stabilləşməni təmin edir. Əgər Rs kiçik olarsa, stabilitronun
səpələnmə gücü yük cərəyanının kiçik dəyişmələrində buraxıla bilən qiymətdən böyük ola bilər.
Stabilitronların standart gərginliklərindən böyük olan gərginliklərin stabilləşdirilməsi hallarında ardıcıl qoşulmuş stabilitronlardan istifadə edilir. Bu halda ümumi stabilləşdirmə gərginliyi ayrı-ayrı stabilitronların gərginliklərinin cəminə bərabər olur. Sxemdəki stabilitronların nominal gərginlikləri 5,10 və 15 V-dur. Bu stabilitronların işçi cərəyanları və güc parametrləri eyni olmalıdırlar. Stabilitronların ardıcıl qoşulması zamanı müxtəlif stabilləşmə gərginlikləri almaq olar.
Stabilitrondan ardıcıl qoşulmuş sxemlərdən kiçik gərginlik düşküsü təmin etmək lazım gəldikdə istifadə olunur.
Stabilitronları paralel qoşmaqla stabilləşdirilən çıxış gərginliyinin qiymətini stabilitronun gərginliyindən az olan qiymətini almaq olar. Belə sxem çıxış gərginliyinin yaxşı temperatur kompensasiyasını təmin edir. Hər iki stabilitronun gərginlikləri temperaturdan eyni dərəcədə fərqləndiyindən gərginliklərin fərqi dəyişməz qalır.
Paralel və ardıcıl tranzistorlu gərginlik stabilizatorları. Stabilizatorun köməyi ilə tranzistorun işçi nöqtəsini tənzimləməklə çıxış gərginliyini idarə etmək olar. Tranzistorlu stabilizatorlar paralel və ardıcıl olurlar.
Şəkil 7.13. Stabilitron əsasında stabilləşdirmə sxemləri.
Paralel stabilizatorlarda VT1 tranzistoru qida mənbəyinin çıxışına paralel qoşulur. Burada cərəyan emitter-kollektor keçidindən, baza cərəyanı isə stabilitrondan axır (şəkil 7.14, a). Qida mənbəyinin yüklənməsi artdıqca, R1 müqavimətindən daha böyük cərəyan axır, çıxış gərginliyi azalır. Bu halda stabilitrondan axan cərəyan da azalır. VT1 tranzistorunun bazasındakı düzünə sürüşmə gərginliyi azalır və o, bir qədər bağlanır. Bu isə R1 müqavimətində çıxış gərginliyinin artmasına səbəb olur və beləliklə də, çıxış gərginliyinin azalması kompensasiya olunur.
Qida mənbəyindən tələb olunan cərəyan geniş diapazonda dəyişdiyi hallarda paralel stabilizatorlarda VT1 və VT2 tranzistorları kaskad şəklində qoşulurlar və onlar qida mənbəyinin çıxışında yerləşdirilir. Bu tranzistorlar özlərini dəyişən rezistorlar kimi aparırlar. VT1 tranzistorunun baza cərəyanı VD stabilitronundan axır, VT2 tranzistorunun baza cərəyanı isə R2 müqavimətindən axan cərəyandan asılıdır. R2 müqavimətində ayrılan gərginlik ondan axan cərəyanla müəyyən edilir (şəkil 7.14, b ).
Qida mənbəyinə qoşulan yük azaldıqca R1 müqavimətindən axan cərəyan azalır, çıxış gərginliyi isə artır. Bu halda stabilitrondan və VT1 tranzistorunun baza-emitter keçidindən böyük cərəyan axır. Bu VT1 tranzistorunun bazasında düzünə sürüşmə gərginliyini artırır, nəticədə VT1 tranzistoru açılır, onun kollektor-emitter keçidindən böyük cərəyan axır. Bu cərəyan R2 müqavimətindən axaraq, onda böyük gərginlik düşküsü yaradır ki, bu da öz növbəsində VT2 tranzistorunu daha çox açır, onun kollektor-emitter keçidindən daha böyük cərəyan axır. Artmış cərəyan VT1 və VT2 tranzistorları vasitəsilə R1 müqavimətində gərginlik düşküsünü artırır, bu isə çıxış gərginliyinin azalmasına səbəb olur və gərginlik əvvəlki qiymətinə qayıdır.
Şəkil 7.14. Paralel gərginlik stabilizatorları
Ardıcıl gərginlik stabilizatorları böyük cərəyan dəyişmələri zamanı gərginliyin stabilləşdirilməsini təmin edir (şəkil 7.15). VT1 tranzistoru R1 rezistoruna nəzərən qida mənbəyinin çıxışına ardıcıl qoşulub. VT1 tranzistoru özünü dəyişən rezistor kimi aparır. Qida mənbəyindən axan cərəyan həm tranzistordan, həm də R2 müqavimətindən və stabilitrondan axır. R2-VD dövrəsi ilə axan cərəyan VT1 tranzistorunun bazasında gərginlik yaradır. Bu gərginlik qida mənbəyinin müsbət qütbünə nəzərən dəyişməz qalır, mənfi qütbünə nəzərən isə dəyişir. VT1 tranzistorunun baza-emitter keçidində düzünə sürüşmə gərginliyi artdıqda bu keçidin müqaviməti azalır, keçiddə düşən gərginlik azaldığından çıxışdakı gərginlik artmış olur.
Qida mənbəyinin yüklənməsi artdıqda böyük cərəyan ardıcıl qoşulmuş R1 rezistorundan və VT1 tranzistorunun kollektor-emitter keçidindən axır. Bu isə qida mənbəyinin çıxış gərginliyini azaldır. Bu şəraitdə cərəyanın kiçik bir hissəsi R2 və VD elementlərindən axır. Bu isə VT tranzistorunun bazasında düzünə sürüşmə gərginliyini artırır. Nəticədə kollektor – emitter keçidi daha çox açılır və onda ayrılan gərginlik azaldığından çıxış gərginliyi artmış olur.
Şəkil 7.15. Ardıcıl gərginlik stabilizatoru.
|
| |
