O 1 Boshqa  obyektlarga. 9- rasm

kabeli tashkil etadi. O datda, m arkazlashtirish kom pyuteri, 
halqaning bir tom onida to ‘plagich bilan o ‘zaro harakatlansa, 
boshqa tom ondan m a’lum otlar uzatib, ulam i nazorat qila- 
di. K abel shikastlangan holatda, m arkazlashgan kom pyuter 
avtom atik ravishda shikastlangan qism ni him oyalaydi va 
halqa ikki tom onidan to ‘plagichlam i aloqa bilan ta ’m inlay- 
di. B unday yechim halqani ishga yaroqli qism iga axborotni 
uzluksiz uzatilishini ta ’m inlaydi.
To‘plagich kirish-chiqish m oduli v a O K o ‘rtasidagi oraliq 
uzatish zvenosi hisoblanadi. U to ‘plagichlar orasidagi m aso- 
fa y etarli darajada k atta b o ‘lganda, signalni tiklanishi uchun 
ham ishlatiladi. To‘plagich m arkazlashgan kom pyuter va 
O K lari uchun ravshan (npo3paHHtifi) qurilm a hisoblana- 
di. Shulam i inobatga olgan holda unga xavfsizlik talablari 
q o ‘yilm aydi. U K P m e ’yordan oshuvchi (
h
36
htohhmh
) ap- 
paratli qurilm a boTganligi uchun, apparatlar buzuqlik hol- 
larda m aTum ot uzatish uzluksizligini ta ’m inlaydi. M an- 
baa tizim i ishlam ay qolganda m arkazlashgan kom pyuter 
avtom atik ravishda U K Pni izolyatsiya qiladi, halqani qayta 
y ig ‘ib (rekonfiguratsiya), boshqa to ‘plagich bilan aloqani 
ikki tom onlam a ta ’m inlaydi.
O K lari bilan aloqa, U K P v a O K lari, o ‘rtasida m aTum ot- 
lar u zatish uchun qoTlaniladi. B erilgan aloqa kanallari faqat 
bitta sh k af ichida ishlatilishi m um kin.
O byekt kabellari SM B ning k o ‘p sim li signal kabellaridan 
tashkil qilinadi. U lar O K v a y o ‘1 jih o zlari orasida nazorat v a 
boshqam v signallar uzatish uchun ishlatiladi.
Y o‘1 jih o zlari - bu poyezd harakatini ta ’m inlovchi turli 
qurilm alar to ‘plam i (strelka, signallar v a shu kabilar).
O K lari tizim i M PTs-I tizim ining bir qism i hisoblanadi. 
B u tizim m arkazlashtirishning kom pyuterli qism i bilan releli 
qurilm alar va y o ‘1 jih o zlari o ‘rtasida harakatni am alga oshi- 
radi.
47
www.ziyouz.com kutubxonasi

4.2. O b y e k t k o n tro lle r la r i tasn ifi (k lassifik atsiy asi)
O K lari quyidagi turlarga b o ‘linadi: signalli; strelka- 
li; jav o b g ar funksiyalam i q o ‘shish uchun releli ; jav o b g ar 
b o im a g a n funksiyalam i q o ‘shish uchun releli.
Signalli OK, signal k o ‘rsatkichlarini boshqaradi svetofor 
lam palar holatini nazorat qiladi v a boshqa funksiyalam i ba- 
jaradi.
S in g al k o ‘rs a tk ic h la ri p a sa y tirish . L am palar nosoz- 
lik holati aniqlanganda talab etilgan k o ‘rsatkich o ‘m iga 
ta ’qiqlovchiga yaqinroq k o ‘rsatkichni yoqish zam r b o ‘la- 
di. M a sa la n ,' svetofom ing yashil lam pa nosozligi sariq 
k o ‘rsatishini yoqadi. Signallam ing ishonchliligini oshirish 
uchun bir pilikli lapm alar o ‘m ig a ikki pilikli lam palar 
q o ‘llanilishi m um kin.
L a m p a la r n i y u m sh o q q o ‘shish. L am palar sovuq holat- 
da q o ‘shilganda yuklam a pasaytiriladi.
L a m p a la rn in g yorugM ik d a r a ja s in i ro stla sh . L am pa 
chiqish kuchlanishi talab etilgan y o m g ‘lik darajasiga qarab 
(m asalan; kunduz yoki tun) ikki xil b o ‘lishi m um kin.
0 ‘chib yonuvchi (pirpiraydigan) signal k o ‘rsatkichlari. 
L am palar o ‘chib yonuvchi holatda signal k o ‘rsatkichini 
k o ‘rsatish im koni bor.
Z am inlash (3a3eMJieHbie) xatoliklarini aniqlash.O K i va 
signal lam palari o ‘rtasida kabel sim larini zam inlashdagi xa- 
toliklar aniqlanadi v a k o ‘rsatiladi (nam oyon etiladi).
Strelkali O K asosiy funksiyalari quydagilar:
- strelka holati aniqlanadi (chap, o ‘ng, nazoratni y o ‘qo- 
tish, kesilish);
- m arkazlashtirish kom pyuteri buym qlariga binoan, 
strelka q u lf holatini nazoratlovchi, m arkaziy yoki m axalliy 
boshqaruv holatida, strelka elektryuritgich elektrdvigatelini 
b o sh q arish .
B u funksiya strelka yuritgichi tashqi q u lf yoki q o ‘l bosh- 
qam vi strelka qulfi holatining nazoratini ta ’m inlaydi.
48
www.ziyouz.com kutubxonasi

Strelkali O K strelka elektryuritgichi uchun quyidagi elek- 
trdvigatellar q o ‘llashni m aqullaydi: o ‘zgaruvchan tokda bir 
fazali, o ‘zgaruvchan to k d a uch fazali v a o ‘zgarm as tokda.
Strelka elektryuritgich elektrdvigateli bevosita O K iga 
ulanadi. B uning uchun q o ‘shim cha qurilm alarga zarurat 
y o ‘q. A gar strelka o ‘tkazish am ali aniq vaq t davrida bajaril- 
m asa, elektrdvigatelni shikastlashdan m uhofaza qilish uchun 
kuchlanish o ‘chiriladi.
O K v a strelka elektryuritgichi o ‘rtasidagi kabel sim lari 
zam inlashtirishda xatoliklar aniqlanadi v a k o ‘rsatiladi.
Strelkali O K b ir nechta elektryuritgichni boshqarish im- 
konini beradi (q o ‘shaloq strelkalar, harakatlanuvchi o ‘zakli 
strelka). Strelkalar k o ‘p sim li boshqaruv sxem alar bir nech- 
ta elektryuritgichlam i u y g ‘un (koordnatsiyali) boshqaruvini 
talab qiladi. M arkazlashtiruvchi tizim bunday strelkalam i 
b ir m antiqiy tizim sifatida k o ‘radi v a shu bilan birga O K lar 
tizim i (SO K ) h ar bir strelka yuritgichni alohida boshqaradi. 
Strelkali O K ikkitadan k o ‘p b o ‘lm agan strelka elektyurit- 
gichlar bilan, bir m antiqiy obyektga birlashgan holda am al 
bajara oladi. Strelka holati m arkazlashgan kom pyuterga 
bir m antiqiy obyekt holati sifatida uzatiladi. B unday holat 
berilgan obyektga tegishli strelka elektiyuritgich holatini «1» 
m antiqiy am al natijasi sifatida oladi. B ir vaqtning o ‘zida bir 
nechta strelka elektryuritgich elektrdvigatellari q o ‘shilishi 
k o ‘proq to k is fe m o l qilinishini nazarda tutib, h ar bir bosh- 
qam v chiqishi uchun alohida kechikish vaqti belgilangan. 
M antiqiy strelka yuritgich elektrdvigateli ishlam ay qolsa, 
qolgan elektr yuritgichlar, shikastlanishdan saqlash uchun 
o ‘chiriladi.
O K lari tizim i strelka boshqam vi turli tartibga o ‘tishi 
m um kin. M arkaziy boshqam v tartibda strelka m arkazlash- 
gan kom pyuter orqali boshqariladi v a nazorat qilinadi. Strel- 
kani m ahalliy boshqam vga o ‘tkazish m arkazlashgan kom py- 
uter b u y m g ‘i orqali am alga oshiriladi. M axalliy boshqam v 
tartibda strelka boshqam vi belgilangan tugm alar yordam i-
49
www.ziyouz.com kutubxonasi

da am alga oshiriladi. Shu bilan bir vaqtda m arkazlashgan 
kom pyuter uning holatini nazorat qiladi. O K m axalliy 
boshqaruv tartibdan, m arkaziy boshqaruvga qaytm aguncha 
m arkaziy kom pyuterdan kelayotgan barcha buyruqlam i rad 
etadi.
B unday ish tartibda boshqaruv, m ahalliy holatda am alga 
oshiriladi. Strelkani m ahalliy boshqaruvi, m unosib jih o zlar 
to ‘plam yordam ida am alga oshiriladi. U shu tartibda ish- 
laydigan, strelka va lam palam i o ‘tkazish v a ular holatini 
k o ‘rsatish uchun, bir yoki ikkita tugm adan foydalanadi.
Strelkaning lokal (m ahalliy) lam palari m ahalliy boshqa- 
m vdagi boshqa jih o zlar bilan birgalikda joylashtiriladi. U lar 
O K chiqishlariga ulanadi va strelka holatini k o ‘rsatadi.
Zaxiraviy boshqam v tartibi, m ahalliy boshqam v tartib- 
ning m axsus turini o ‘zida aks ettiradi. A m alga oshirish lozim
b o ‘lgan fiinksiyalar to ‘liq to ‘plam i bozom ing aniq talablari- 
ga b o g ‘liq. K eyingi funksiyalar ish tartibni k o ‘rsatish uchun 
xizm at qiladi.

Download 2,34 Mb.