O
1
Boshqa
obyektlarga.
9- rasm.
Aloqa halqasining tuzilishi.
B uning uchun m axsus shkaflar q o ‘llanishi m um kin. U lar
ikkita to ‘plagich, o ‘n oltita O K va zarur b o ‘lgan ta ’m inot
m anbayi o ‘m atish im konini beradi. Yo‘l jih o zin in g shakli
m urakkabligiga qarab, m axsus sh k af stansiyaning b ir nech-
ta m intaqasidagi yoki butun stansiyadagi obyektlam i bosh-
qarish uchun q o ‘llaniladi.
O byekt konrollerlari tizim ining asosiy tashkil etuvchilari
quydagilar:
- uzatishni nazoratlovchi qurilm alar (qisqarilgan holda
UKP deb belgilangan), to ‘plovchilar v a kom pyuterli m arkaz-
lashtirish tizim m arkazi orasidagi aloqa halqasi;
- obyekt kontrollerlari bilan aloqa tizim i U K P v a ulardan
y o i jih o zlarig a kabellar.
A loqa halqasi bilan to ‘plagichlar, m arkaziy protsessom i
kirish-chiqish m oduli va to ‘plagichlar o ‘rtasida, m a iu m o tla r
uzatish uchun q o ila n ila d i. H alqaning jism o n iy asosini ich-
ki m odem ga ulanuvchi to ‘rt y o ‘nalishli telekom m unikatsiya
46
www.ziyouz.com kutubxonasi
kabeli tashkil etadi. O datda, m arkazlashtirish kom pyuteri,
halqaning bir tom onida to ‘plagich bilan o ‘zaro harakatlansa,
boshqa tom ondan m a’lum otlar uzatib, ulam i nazorat qila-
di. K abel shikastlangan holatda, m arkazlashgan kom pyuter
avtom atik ravishda shikastlangan qism ni him oyalaydi va
halqa ikki tom onidan to ‘plagichlam i aloqa bilan ta ’m inlay-
di. B unday yechim halqani ishga yaroqli qism iga axborotni
uzluksiz uzatilishini ta ’m inlaydi.
To‘plagich kirish-chiqish m oduli v a O K o ‘rtasidagi oraliq
uzatish zvenosi hisoblanadi. U to ‘plagichlar orasidagi m aso-
fa y etarli darajada k atta b o ‘lganda, signalni tiklanishi uchun
ham ishlatiladi. To‘plagich m arkazlashgan kom pyuter va
O K lari uchun ravshan (npo3paHHtifi) qurilm a hisoblana-
di. Shulam i inobatga olgan holda unga xavfsizlik talablari
q o ‘yilm aydi. U K P m e ’yordan oshuvchi (
h
36
htohhmh
) ap-
paratli qurilm a boTganligi uchun, apparatlar buzuqlik hol-
larda m aTum ot uzatish uzluksizligini ta ’m inlaydi. M an-
baa tizim i ishlam ay qolganda m arkazlashgan kom pyuter
avtom atik ravishda U K Pni izolyatsiya qiladi, halqani qayta
y ig ‘ib (rekonfiguratsiya), boshqa to ‘plagich bilan aloqani
ikki tom onlam a ta ’m inlaydi.
O K lari bilan aloqa, U K P v a O K lari, o ‘rtasida m aTum ot-
lar u zatish uchun qoTlaniladi. B erilgan aloqa kanallari faqat
bitta sh k af ichida ishlatilishi m um kin.
O byekt kabellari SM B ning k o ‘p sim li signal kabellaridan
tashkil qilinadi. U lar O K v a y o ‘1 jih o zlari orasida nazorat v a
boshqam v signallar uzatish uchun ishlatiladi.
Y o‘1 jih o zlari - bu poyezd harakatini ta ’m inlovchi turli
qurilm alar to ‘plam i (strelka, signallar v a shu kabilar).
O K lari tizim i M PTs-I tizim ining bir qism i hisoblanadi.
B u tizim m arkazlashtirishning kom pyuterli qism i bilan releli
qurilm alar va y o ‘1 jih o zlari o ‘rtasida harakatni am alga oshi-
radi.
47
www.ziyouz.com kutubxonasi
4.2. O b y e k t k o n tro lle r la r i tasn ifi (k lassifik atsiy asi)
O K lari quyidagi turlarga b o ‘linadi: signalli; strelka-
li; jav o b g ar funksiyalam i q o ‘shish uchun releli ; jav o b g ar
b o im a g a n funksiyalam i q o ‘shish uchun releli.
Signalli OK, signal k o ‘rsatkichlarini boshqaradi svetofor
lam palar holatini nazorat qiladi v a boshqa funksiyalam i ba-
jaradi.
S in g al k o ‘rs a tk ic h la ri p a sa y tirish . L am palar nosoz-
lik holati aniqlanganda talab etilgan k o ‘rsatkich o ‘m iga
ta ’qiqlovchiga yaqinroq k o ‘rsatkichni yoqish zam r b o ‘la-
di. M a sa la n ,' svetofom ing yashil lam pa nosozligi sariq
k o ‘rsatishini yoqadi. Signallam ing ishonchliligini oshirish
uchun bir pilikli lapm alar o ‘m ig a ikki pilikli lam palar
q o ‘llanilishi m um kin.
L a m p a la r n i y u m sh o q q o ‘shish. L am palar sovuq holat-
da q o ‘shilganda yuklam a pasaytiriladi.
L a m p a la rn in g yorugM ik d a r a ja s in i ro stla sh . L am pa
chiqish kuchlanishi talab etilgan y o m g ‘lik darajasiga qarab
(m asalan; kunduz yoki tun) ikki xil b o ‘lishi m um kin.
0 ‘chib yonuvchi (pirpiraydigan) signal k o ‘rsatkichlari.
L am palar o ‘chib yonuvchi holatda signal k o ‘rsatkichini
k o ‘rsatish im koni bor.
Z am inlash (3a3eMJieHbie) xatoliklarini aniqlash.O K i va
signal lam palari o ‘rtasida kabel sim larini zam inlashdagi xa-
toliklar aniqlanadi v a k o ‘rsatiladi (nam oyon etiladi).
Strelkali O K asosiy funksiyalari quydagilar:
- strelka holati aniqlanadi (chap, o ‘ng, nazoratni y o ‘qo-
tish, kesilish);
- m arkazlashtirish kom pyuteri buym qlariga binoan,
strelka q u lf holatini nazoratlovchi, m arkaziy yoki m axalliy
boshqaruv holatida, strelka elektryuritgich elektrdvigatelini
b o sh q arish .
B u funksiya strelka yuritgichi tashqi q u lf yoki q o ‘l bosh-
qam vi strelka qulfi holatining nazoratini ta ’m inlaydi.
48
www.ziyouz.com kutubxonasi
Strelkali O K strelka elektryuritgichi uchun quyidagi elek-
trdvigatellar q o ‘llashni m aqullaydi: o ‘zgaruvchan tokda bir
fazali, o ‘zgaruvchan to k d a uch fazali v a o ‘zgarm as tokda.
Strelka elektryuritgich elektrdvigateli bevosita O K iga
ulanadi. B uning uchun q o ‘shim cha qurilm alarga zarurat
y o ‘q. A gar strelka o ‘tkazish am ali aniq vaq t davrida bajaril-
m asa, elektrdvigatelni shikastlashdan m uhofaza qilish uchun
kuchlanish o ‘chiriladi.
O K v a strelka elektryuritgichi o ‘rtasidagi kabel sim lari
zam inlashtirishda xatoliklar aniqlanadi v a k o ‘rsatiladi.
Strelkali O K b ir nechta elektryuritgichni boshqarish im-
konini beradi (q o ‘shaloq strelkalar, harakatlanuvchi o ‘zakli
strelka). Strelkalar k o ‘p sim li boshqaruv sxem alar bir nech-
ta elektryuritgichlam i u y g ‘un (koordnatsiyali) boshqaruvini
talab qiladi. M arkazlashtiruvchi tizim bunday strelkalam i
b ir m antiqiy tizim sifatida k o ‘radi v a shu bilan birga O K lar
tizim i (SO K ) h ar bir strelka yuritgichni alohida boshqaradi.
Strelkali O K ikkitadan k o ‘p b o ‘lm agan strelka elektyurit-
gichlar bilan, bir m antiqiy obyektga birlashgan holda am al
bajara oladi. Strelka holati m arkazlashgan kom pyuterga
bir m antiqiy obyekt holati sifatida uzatiladi. B unday holat
berilgan obyektga tegishli strelka elektiyuritgich holatini «1»
m antiqiy am al natijasi sifatida oladi. B ir vaqtning o ‘zida bir
nechta strelka elektryuritgich elektrdvigatellari q o ‘shilishi
k o ‘proq to k is fe m o l qilinishini nazarda tutib, h ar bir bosh-
qam v chiqishi uchun alohida kechikish vaqti belgilangan.
M antiqiy strelka yuritgich elektrdvigateli ishlam ay qolsa,
qolgan elektr yuritgichlar, shikastlanishdan saqlash uchun
o ‘chiriladi.
O K lari tizim i strelka boshqam vi turli tartibga o ‘tishi
m um kin. M arkaziy boshqam v tartibda strelka m arkazlash-
gan kom pyuter orqali boshqariladi v a nazorat qilinadi. Strel-
kani m ahalliy boshqam vga o ‘tkazish m arkazlashgan kom py-
uter b u y m g ‘i orqali am alga oshiriladi. M axalliy boshqam v
tartibda strelka boshqam vi belgilangan tugm alar yordam i-
49
www.ziyouz.com kutubxonasi
da am alga oshiriladi. Shu bilan bir vaqtda m arkazlashgan
kom pyuter uning holatini nazorat qiladi. O K m axalliy
boshqaruv tartibdan, m arkaziy boshqaruvga qaytm aguncha
m arkaziy kom pyuterdan kelayotgan barcha buyruqlam i rad
etadi.
B unday ish tartibda boshqaruv, m ahalliy holatda am alga
oshiriladi. Strelkani m ahalliy boshqaruvi, m unosib jih o zlar
to ‘plam yordam ida am alga oshiriladi. U shu tartibda ish-
laydigan, strelka va lam palam i o ‘tkazish v a ular holatini
k o ‘rsatish uchun, bir yoki ikkita tugm adan foydalanadi.
Strelkaning lokal (m ahalliy) lam palari m ahalliy boshqa-
m vdagi boshqa jih o zlar bilan birgalikda joylashtiriladi. U lar
O K chiqishlariga ulanadi va strelka holatini k o ‘rsatadi.
Zaxiraviy boshqam v tartibi, m ahalliy boshqam v tartib-
ning m axsus turini o ‘zida aks ettiradi. A m alga oshirish lozim
b o ‘lgan fiinksiyalar to ‘liq to ‘plam i bozom ing aniq talablari-
ga b o g ‘liq. K eyingi funksiyalar ish tartibni k o ‘rsatish uchun
xizm at qiladi.
| 