44
Ikki aylananing berilgan radius aylanasi yoyi bilan aralash tutashma
quyidagicha amalga oshiriladi (2.46-rasm)
1)
R
1
radiusli markaz
O
1
va
R
2
radiusli markaz
O
2
bo'lgan ikkita aylana
berilgan. 2)
O
1
markazidan radiusi
(R - R
1
) va
O
2
markazidan
(R + R
2
) yordamchi
yoyini torting. Yoy
O. nuqtasida kesishadi,
O nuqta tutashma markazi. 3)
O
1
O
chizig'ini torting, biz
A tutashuv nuqtasini olamiz,
OO
2
chizig'ini chizamiz, biz
B
tutashuv nuqtasini olamiz. 4)
O tutashma markazidan biz
A radiusidan
B nuqtaga
radiusi
R bo'lgan tutashuv yoyini chizamiz.
2.46-rasm
2.8. Ellips qurish
Katta va kichik o'qlar bo'ylab ellips qurilishi quyidagicha
amalga oshiriladi
(2.47-rasm):
1
) AB ellipsining katta o'qi va
CD ellipsining kichik o'qi berilgan. 2) Ellips
o'qlari kesishish nuqtasini -
O nuqtasini belgilang.
O markazidan
OA radiusli va
OC radiusli aylana chizilgan. 3) Katta doirani o'n ikki teng qismga ajrating. Biz
1,
45
2, 3, ..., 12. nuqtalarni olamiz. 4)
1, 2, 3, ..., 12 aylananing bo'linish nuqtalari
aylana markazi O bilan to'g'ri chiziqlar bilan bog'lanadi, shu bilan birga
1 - 7, 2 - 8,
..., 6 -12 to'g'ri chiziqlar kichik doirani o'n ikki teng qismga bo'ling. 5)
Katta
aylananing bo'linish nuqtalaridan,
CD ga parallel ravishda to'g'ri chiziqlar torting.
Kichik aylananing bo'linish nuqtalaridan
AB ga parallel ravishda to'g'ri
chiziqlar
torting. Vertikal va gorizontal chiziqlarning kesishish nuqtalari ellipsning kerakli
nuqtalari. 6) Ellipsning olingan nuqtalarini parcha yordamida silliq egri chiziq
bilan bog'laymiz. Biz ellipsni yasaymiz.
2.47-rasm
Mustahkamlash uchun savollar
1. Siz qanday geometrik yasashlarni bilasiz?
2. Chiziq kesmasini
n teng qismga bo'lish bosqichlarini sanab o'ting.
3. Burchakni ikkiga qanday ajratish mumkin?
4. Uchburchak ichiga chizilgan aylana markazi qanday quriladi?
5. Qaysi to'g'ri chiziqlar aylanani to'rtta teng qismga ajratadi?
6. Aylanani oltita teng qismga qanday ajratish mumkin?
46
7. Qanday tutashma tashqi deyiladi? Ichki?
8. Tutashma deb nimaga aytiladi?
9. Tutashma qurish nimani anglatadi?
10. To'g'ri burchakli tomonlarning tutashmasi qanday yaratiladi?
