110
Chizilgan rasmdagi mahalliy ko'rinish qo'l bilan chizilgan tanaffus chizig'i
bilan
cheklanishi kerak. Mahalliy ko'rinishni chizmaning bo’sh joyiga yoki boshqa
tasvirlar bilan proektsion aloqada joylashtiriladi. (7.9-rasm).
7.9-rasm
Agar mahalliy ko'rinish proektsion aloqada bo'lmasa,
u holda belgilanishi
kerak. Mahalliy ko'rinish va qo'shimcha ravishda rus alifbosidagi o'q va harf bilan
belgilanadi (7.10-rasm).
7.10-rasm
Eslatma!
Mahalliy va qo’shimcha ko’rinishlarni bir-biri bilan chalkashtirib
yubormaslik kerak. Mahalliy ko'rinish asosiy proektsion
tekisliklardan birida,
qo'shimcha ko'rinish esa hech qanday asosiy tekisliklarga parallel bo'lmagan
qo'shimcha tekislikda olinadi.
111
7.3. Qirqimlar
Qirqimning berilishi, tasviri va belgilanishi
Oddiy qirqimlar
Ma'lumki buyum chizmasi va xususiyatlari to’g’risida aniq tasavvur olish
uchun, qo’shimcha, uning tekislikdagi tasviridan-chizmasidan foydalaniladi.
Buyum tasviri aniq qonun-qoidalar
bilan bajariladi, Buni ko’rinishlarini bajarish
misolida ko’rish mumkin. Lekin amalda shunday
murakkab mashina detallari
borki, ularni nafaqat tashqi, balki ichki tuzilishi haqida ham chizmada ma'lumot
berish zarur. Bu uchun qirqimlar bajariladi. Qirqimlar ham O’zDST 2.305-2003 ga
muvofiq bajariladi. Qirqim shartli tasvirlash bo’lib, u buyumning ko’zimizga
ko’rinmaydigan ichki tuzilishini aniqlash maqsadida bajariladi. Ma'lumki,
chizmalarda detallarning ichki ko’rinmas chiziqlarini
shtrix chiziqlar bilan
chiziladi. Bunda tashqi, ichki chiziqlarning bir yo’la chizmalarda ko’rsatilishi
chizmani o’qishni qiyinlashtiradi va ko’pincha xatoliklarga olib keladi.
Bundan
qutilish uchun shtrix chiziqlarni ko’rinar kontur chiziqlar bilan almashtiriladi, ya'ni
qirqim beriladi. Biror detal yoki uzelni tekislik bilan fikran qirqib tekislikda hosil
bo’lgan yo’zuvni hamda tekislik orqasida ko’rinib
qolgan teshik chiziqlari, qirra,
qovurg’a va hokazolarni kesib ko’rsatish qirqim deyiladi.
Kesuvchi tekislik soniga qarab qirqim oddiy va murakkab qirqimga
bo’linadi.
