66
1.3. INKLYUZIV VA INTEGRATSION TA’LIM
Integratsiyalashgan ta’lim
bu,
diqqat markazida bolaning
aynan maktabga kelib-ketish muammosi turgan,
maxsus ehtiyojli
bolaning maktabga qatnash jarayonidir. Integratsiyalashgan ta’limda
bolaga muammo sifatida qaraladi. Bu ta’lim ta’limining quyidagi
shakllari mavjud:
Jismoniy integratsiya.
Integratsiyaning
bu shakli nogiron na
nogiron bo‘lmagan bolalar o‘rtasidagi jismoniy farqni kamaytirishga
qaratilgan. Oddiy maktab bilan yonma-yon joyda nogiron bolalar
uchun maxsus bo‘lim yoki sinf tashkil qilish mumkin.
•
Funktsional integratsiya.
Bu shakl nogiron va nogiron bo‘l-
magan bolalar o‘rtasidagi funktsional
muammolarni kamaytirishga
qaratilgan.
•
Ijtimoiy integratsiya.
Integratsiyaning bu shakli ijtimoiy
muammolarni kamaytirishga qaratilgan va u nogiron hamda nogiron
bo‘lmagan bolalar o‘rtasidagi o‘zaro aloqani qo‘llab-quvvatlaydi.
•
Jamiyatga integratsiya qilish.
•
Inkyuziv ta’limning maqsad va vazifalari
Inklyuziv ta’lim tizimida quyidagi maqsad va vazifalarning hal
qilinishi talab etiladi:
➢
ta’lim muassasasida imkoniyati cheklangan bolalar va o‘smir-
larning ta’lim olishlari uchun zaruriy psixologo-pedagogiq kor-
rektsion
sharoitlarni yaratish, ularning mmkoniyatiga yo‘nal-
tirilgan umumta’lim dasturlari va korrektsion ishlarni amalga
oshirish orqali ruhiy rivojlanishi, ijtimoiy moslashtirishni amal-
ga oshirish;
➢
o‘quvchilarning ta’limdagi tenglik huquqini kafolatlash;
67
➢
jamiyatning va oilaning faol ishtirokida nogiron va sog‘lom
bolalarning
ehtiyojlarini qondirish, ijtimoiy hayotga erta
moslashtirish;
➢
imkoniyati cheklangan bolalar va o‘smirlarni oilalardan ajral-
magan holda yashash
huquqini ruyobga chiqarish;
➢
jamiyatda imkoniyati cheklangan bolalar va o‘smirlarga nisba-
tan do‘stona va mehr-muxabbatli munosabatni shakllantirish.
Bola – bu qanday imkoniyatga ega bo‘lishidan qat’iy nazar har
doim kattalar yordamiga muhtoj farzanddir. Uni alohidalash yoki
alohida nom bilan «anomal bolalar», «ko‘r bolalar», «kar bolalar»,
«aqli zaif bolalar», «tayanch-harakat a’zolari falajlangan bolalar» va
d.k. tushunchalar bilan ajratib ko‘rsatish insonparvarlik nuqtai naza-
riga to‘g‘ri kelmaydi. Ushbu tushunchalar
imkoniyati cheklangan
bolalarning huquqlarini kamsitish bilan bir qatorda ota-onalarga ham
salbiy ta’sir etadi. Imkoniyati cheklangan bolalar normal rivojla-
nishdagi bolalar kabi topshiriq va vazifalarni tezlik bilan mukammal
amalga oshira olmasalarda, ammo imkoniyat darajasida bajara oladi-
lar. Shuning uchun ham taxqirlashlarga yo‘l qo‘ymasliq bolaning
huquqlarini himoya qilish, ularga ijobiy munosabatda bo‘lish tarbiya-
lashning muhim usulidir.
Yuqoridagi vazifalarni to‘laqonli amalga oshirishda eng birinchi
galda quyidagilarga e’tibor qaratish lozim:
