68
Imkoniyati cheklangan bola ham barcha bolalardek bola hisob-
lanadi va u tan olinishi, hurmatga sazovor bo‘lishga haqli, shuning
uchun ularni nuqsoni bilan atalishi pomaqbul holat hisoblanadi.
Inklyuziv ta’lim muammolari
Ko‘plab davlatlarda inklyuziv ta’limni joriy etish davlat nor-
mativ hujjatlarmda qayd qilinmaganligi;
➢
Nogiron bolalarga nisbatan salbiy munosabat;
➢
Imkoniyati cheklangan bolalarning jamoalarda ko‘rinmaslik
muammosi;
➢
Imkoniyati cheklangan bolalarning maktabda ko‘rinmaslik
muammosi;
➢
Moddiy mablag‘ yetishmasligi muammolari;
➢
Ta’lim muassasalarini inklyuziv ta’limga
moslashtirish
muammolari;
➢
Sinfda o‘quvchilar sonining ko‘pligi;
➢
Kambag‘allik;
➢
Jinsiy tafovutlarga qarab kamsitish;
➢
Imkoniyati cheklangan bolalarning boshqalarga qaramligi;
➢
Favqulodda vaziyatlar, mojarolar, qochoqlar muammolari;
➢
Kadrlar masalasidagi muammolar.
Maxsus ehtiyojli bola
Umumiy tushuncha bo‘lib, barcha turdagi im-
koniyati cheklangan bolalarga nisbatan ishla-
tiladi
Aqliy
rivojlanishida muammosi
bo‘lgan bola
Bosh miyaning organik jaroxatlanishi natija-
sida aqliy rivojlanishi turgun buzilgan bolalar
Ko‘rishda muammosi bo‘lgan bola
Ko‘rish tsobiliyati, ko‘rish
utkirligi qisman
buzilgan yoki keskin pasaygan ko‘zi ojiz yoki
zaif ko‘ruvchi bolalar
Harakatlanishida muammosi bo‘l-
gan bola
Tayanch-harakat a’zolari faoliyatida buzilish-
lar bor bo‘lgan bolalar
Eshitishida muammosi bo‘lgan bola Eshitish qobiliyati qisman yoki keskin
pasaygan, zaif eshituvchi hamda kar bolalar
69
➢
Darhaqiqat, bu ta’lim tizimi oldidagi muammolarni hal etish
oson kechmaydi. Ammo bu ta’lim tizimining foydali jihati
juda ko‘p. Ular sirasiga quyidagilar kiradi:
➢
Inklyuziv ta’lim qashshoqlik iskanjasidan qutilishga imkon
beradi;
➢
Inklyuziv ta’lim barcha uchun ta’lim sifatini yaxshilaydi;
➢
Kamsitishlarning oldini oladi;
➢
Inklyuziv ta’lim yanada inklyuzivlikka olib keladi.
Inklyuziv ta’limning qoidalari:
➢
Insonning qadr-qimmati uning qobiliyati va yutug‘iga bog‘-
liq emas.
➢
Har bir inson o‘ylash va his qilish qobiliyatiga ega.
➢
Har bir kishi eshitish va muloqot qilish qobiliyatiga ega.
➢
Har bir kishi bir-biriga muhtoj.
➢
Shaxsning to‘liq va xaqiqiy ta’lim
olishi faqat real ham-
korlikda amalga oshadi.
➢
Hamma kishilar o‘z tengdoshlarining qo‘llab-quvvatlashiga
muhtoj.
➢
Hamma ta’lim oluvchilarning yutuqqa erishishiga ularning
nimadir qila olmasligi emas, balki nimanidir qila olishi
sabab bo‘ladi.
➢
Hamkorlik qilish kishi hayotini
har tomonlama kuchayti-
radi.
➢
Inklyuziv ta’lim tizimi quyidagi ta’lim muassasalarini o‘z
ichiga oladi: maktabgacha ta’lim, o‘rta ta’lim, o‘rta maxsus
kasb-hunar ta’limi va oliy ta’lim. Bu ta’lim muassasalari-
ning maqsadi bolalarning ta’lim olishi va kasb-hunarga
tayyorlashda ularning o‘rtasidagi to‘siqni bartaraf etib ochiq
ta’lim muhitini yaratishdan iborat.
70
Umumta’lim maktablarida alohida dastur va darsliklardan foyda-
lanish imkoniyati bo‘lmaydi. Inklyuziv ta’lim
tizimi integratsiya-
lashgan ta’lim tizimidan o‘zining mazmun-mohiyati, maqsadi, vazi-
falari va harakat dasturi bilan farqlanadi.
