3.3. INKLYUZIV VA KORREKSION TA’LIMDA AKTDAN FOYDALANISH Inklyuziv ta’limda AKTlardan foydalanishning afzalliklari.
U yoki bu funksional cheklanishlari bo‘lgan bolalaming ta’limiy
ehtiyojlari juda ham xilma-xil. Ular bir tomondan, o‘zlarining sog‘-
lom tengdoshlari bilan bir xil bilimlar olish ehtiyojiga egalar. Boshqa
tomondan esa, ularda boshqa (ko‘pincha alohida ta’lim ehtiyojlari
deb belgilanadigan), fiinksional chekinishlar bilan bog‘liq bo‘lgan
ehtiyojlar ham bor bo‘lib, ular o‘quv jarayonida odatdagi ta’lim
metodlaridan foydalanish imkoniyatini bermadi. Shu munosabat
bilan bolalaming har turli toifalarining individual ehtiyojlarini qon-
Mustahkamlash uchun savol va topshiriqlar: 1.
Interfaol metod nima?
2.
Ta’lim metodlarini toʻgʻri tanlash va ularni qoʻllash
samaradorligi qanday omillarga bog‘liq?
3.
Inklyuziv va korreksion ta’limda qoʻllanuvchi interfaol
usullarga misollar keltiring.
4.
Interfaol metoddan inklyuziv ta’limda foydalanish
mazmuni va tartibi qanday?
224
dirish imkonini beradigan AKTlardan foydalanish katta ahamiyatga
ega.
O‘quv jarayonda AKTlardan foydalanishning afzalliklari yangi
texnologiyalarning kommunkatsiya va o‘zaro faoliyat jarayonini
yo‘lga qo‘yishga, ta’lim resurslaridan eng qulay shakltda foydalanish
imkonini berishga, hamda motivatsini oshirishga yordam berishi
bilan bog‘liq. AKTlami inklyuziv ta’limda qo‘llash sohalari juda ham
xilma-xil bilishiga qaramay, ulardan foydalanishning quyidagi asosiy
yo‘nalishlarini ajratib ko‘rsatish mumkin:
-
kompensator (o‘rnini bosish) masalalarini hal etish uchun
AKTlar;
-
didaktik masalalami hal etish uchun AKTlar;
-
kommunikativ masalalami hal etish uchun AKTlar.
Bunday yondashuvni hisobga olgan holda AKTlaming o‘quv
jarayonidagi rolni shu asosiy kategoriyalarga muvofiq bayon qilinadi.
AKTlardan foydalanishning umumiy afzalliklari:
-
bolalarga ko‘proq avtonomlik beriladi;
-
kommunikatsiyada qiyinchiliklari bo‘lgan bolalarga ichki,
yashirin imkoniyatlarini ro‘yobga chiqarish imkoni yaratiladi;
-
bolalarga o‘z yutuqlarini ilgari an'anaviy pedagogik usullar-
dan foydalanilganda amalga oshirib bo‘lmaydigan usullar bilan
namoyish qilish imkoniyatini beradi;
-
bolalarning individual ehtiyojlarini hisobga olish imkoniyatini
beradi.
AKTlardan foydalanishning alohida ehtiyojli bolalar uchun
afzalliklari:
-
kompyuterlar bolalarning avtonomligini va ta’lim olish imko-
niyatlarini oshirishga yordam beradi;
-
alohida ta’limiy ehtiyojlari bo‘lgan bolalar topshiriqlarni o‘zi-
ning o‘quv faoliyati maromida bajara oladilar;
225
-
ko‘rishda nuqsoni bo‘lgan bolalar o‘zlarining koradigan teng-
doshlari bilan bir qatorda intemetdan foydalanish imkoniyatini
oladilar;
-
ixtisoslashtirilgan qurilmalar va dasturlar kommunikatsiyada
qiyinchiliklari bo‘lgan bolalar orasidagi, ularning tengdoshlari va
o‘qituvchilari bilan o‘zaro munosabatlarini yengillashtiradi;
-
kommunikatsiyaning texnika vositalaridan foydalanish bola-
larning maktabda ham, jamoatda ham yoqimli imidjni hosil qiladi;
-
bolalarning AKTlarga ishonchi ularning uy vazifalarini tay-
yorlash va boshqa ehtiyojlari uchun intemetdan foydalanishlariga
yordam beradi.
AKTlardan foydalanishning o‘qituvchilar va pedagog xodimlar
uchun afzalliklari:
- AKTlardan foydalanish inklyuziv ta’limda ishlayotgan peda-
goglaming hamkasblari bilan munosabatda bo‘lishlariga imkoniyat
yaratib, ularning ajralib qolishlarini kainaytirishga yordam beradi;
- real vaqt rejimida kommunikatsiyani amalga oshirish imko-
niyati o‘z kasbiy faoliyatini anglashning, ya’ni refleksiyaning rivojla-
nishiga yordam beradi;
- AKTlardan foydalanish pedagoglaming kasbiy ko‘nikmala-
rini takomillashtiradi;
- texnologiyalami tengdoshlari bilan munosabatlar jarayoniga
qo‘shish ta’lim samaradorligini oshirishga yordam beradi;
- axborot resurslarining elektron shaklti ta’Iimdan foydalanish
imkoniyatini jiddiy ravishda oshiradi.
Inklyuziv ta’limda AKTlarni qo‘llash juda katta imkoniyatlarga
ega, lekin bu yo‘lda ko‘p qiyinchiliklar mavjud, yangi texnologiyalar
ta’lim tizimining an’anaviy tartibini o‘zgartirib, alohida ehtiyojli
bolalar ta’limidagi ilgarigi passiv yondashuvlarga nisbatan munosib
alternativlarni ilgari suradi. Mavjud shubhasiz afzalliklariga qara-
226
may, agar ularni bolalarning individual ehtiyojlarini va ta’lim resurs-
laridan foydalanish imkoniyat tamoyillarini hisobga olmagan holda
qo‘llanilsa, bunday texnologiyalar ta’limga to‘sqinlik qilishi mum-
kin.
