N. B. Goipova inkluziv ta’lim gospital ped a gogika

213
— ilgari surilayotgan bir necha fikrni umumlashtira olish, shu-
ningdek, oʻz fikrini himoya qilishga oʻrgatadi. 
Eng muhimi, mashgʻulot ishtirokchilarining har bir qisqa vaqt 
(20 daqiqa) mobaynida ham munozara qatnashchisi, ham tinglovchi, 
ham ma’ruzachi sifatida faoliyat olib boradi. 
Ushbu metodni 5, 6, 7 va 8 nafar oʻquvchidan iborat boʻlgan bir 
necha guruhlarda qoʻllash mumkin. Biroq yirik guruhlar oʻrtasida 
“6×6×6” metodi qoʻllanilganda vaqtni koʻpaytirishga toʻgʻri keladi. 
Chunki bunday mashgʻulotlarda munozara uchun ham, axborot 
berish uchun birmuncha koʻp vaqt talab etiladi. Soʻz yuritilayotgan 
metod qoʻllanilayotganda mashgʻulotlarda quruhlar tomonidan bir 
yoki bir necha mavzuni qilish imkoniyati mavjud. 
“6×6×6” metodidan ta’lim jarayonida foydalanish oʻqituvchi-
dan faollik, pedagogik mahorat, shuningdek, guruhlarni maqsadga 
muvofiq shakllantira olish layoqatiga ega boʻlishni talab etadi. 
Guruhlarning toʻgʻri shakllantirmasligi topshiriq yoki vazifalarning 
toʻgʻri hal etilmasligiga sabab boʻlishi mumkin. Bu metod yordamida 
mashgʻulotlar quyidagi tartibda tashkil etiladi: 
1.
Oʻqituvchi mashgʻulot boshlanishidan oldin 6 ta stol atrofiga 
6 tadan stul qoʻyib chiqadi. 
2.
Oʻquvchilar oʻqituvchi tomonidan 6 ta guruhga boʻlinadi. 
Oʻquvchilarni guruhlaga boʻlishda har oʻrindiqni nomlab, nomlangan 
varaqchalarni olganlar oʻz oʻrinlariga joylashadilar. 
3.
Oʻquvchilar joylashib olganlaridan soʻng oʻqituvchi mash-
gʻulot mavzusini e’lon qiladi va guruhlarga muayyan topshiriqlarni 
beradi. Ma’lum vaqt belgilanib, munozara jarayoni tashkil etiladi. 
4.
Oʻqituvchi guruhlarning faoliyatini kuzatib boradi, kerakli 
oʻrinlarda guruh a’zolariga maslahatlar beradi, yoʻl-yoʻriqlar koʻrsa-
tadi hamda guruhlar tomonidan berilgan topshiriqlarning toʻgʻri hal 

214
etilganligiga ishonch hosil qilganidan soʻng guruhlardan munoza-
ralarni yakunlashlarini soʻraydi. 
5.
Munozara uchun belgilangan vaqt nihoyasiga yetgach, oʻqi-
tuvchi guruhlarni qaytadan shakllantiradi. Qaytadan shakllangan 
guruhlarning har birida avvalgi 6 ta guruhdan bittadan vakil boʻladi. 
Yangidan shakllangan guruh a’zolari oʻz jamaodoshlariga guruhi 
tomonidan muammo yechimi sifatida taqdim etilgan xulosani bayon 
etib beradilar va mazkur yechimlarni birgalikda muhokama qiladilar. 
 
“AQLIY HUJUM” METODI 
Mazkur metod muayyan mavzu yuzasidan berilgan muammo-
larni hal etishda keng qoʻllaniladigan metod sanalib, u mashgʻulot 
ishtirokchilarini muammo xususida keng va har tomonlama fikr 
yuritish hamda oʻz tasavvurlari va gʻoyalaridan ijobiy foydalanish 
borasida ma’lum koʻnikma hamda malakalarni hosil qilishga ragʻ-
batlantiradi. Bu metod yordamida tashkil etilgan mashgʻulotlar 
jarayonida ixtiyoriy muammolar yuzasidan bir necha original 
yechimlarni tanlash imkoniyati tugʻiladi. “Aqliy hujum” metodi 
tanlab olingan mavzular doirasida ma’lum qadriyatlarni aniqlash va 
ularga muqobil boʻlgan gʻoyalarni tanlash uchun sharoit yaratadi. 
Metoddan samarali foydalanish maqsadida quyidagi qoidalarga 
amal qilish lozim: 
➢
oʻquvchilarning oʻzlarini erkin his etish uchun sharoit yaratib 
berish; 
➢
gʻoyalarni yozib borish uchun yozuv taxtasi yoki varaqlarni 
tayyorlab qoʻyish; 
➢
muammo (yoki mavzu)ni aniqlash; 
➢
mashgʻulot jarayonida amal qilinishi lozim boʻlgan shartlarni 
belgilash; 

215
➢
bildirilayotgan gʻoyalarning ularning mualliflari tomonidan 
asoslanishiga erishish va ularni yozib olish; 
➢
qogʻoz varaqlari gʻoya (yoki fikr)lar bilan toʻlgandan soʻng 
ularni yozuv taxtasiga osib qoʻyish; 
➢
bildirilgan fikrlarni yangi gʻoyalar bilan boyitish asosida 
ularni quvvatlash; 
➢
boshqalar tomonidan bildirilgan gʻoya (yoki fikr)lar ustidan 
kulish, kinoyali sharhlarning bildirilishiga yoʻl qoʻymaslik; 
➢
yangi 
gʻoyalar 
bildirilish davom etayotgan ekan, 
muammoning yagona yechimini e’lon qilishga shoshilmaslik. 
Shuningdek: 
➢
oʻquvchilar tomonidan bildirilayotgan har qanday gʻoya 
baholanmaydi; 
➢
oʻquvchilarning mustaqil fikr yuritishlari, shaxsiy fikrlarini 
ilgari surishlari uchun qulay muhit yaratiladi; 
➢
gʻoyalarning turlicha va koʻp miqdorda boʻlishiga ahamiyat 
qaratiladi. 
➢
boshqalar tomonidan bildirilayotgan fikrlarni yodda saqlash, 
ularga tayangan holda yangi fikrlarni bildirish, bildirilgan fikrlar 
asosida muayyan xulosalarga kelish kabi harakatlarning oʻquvchilar 
tomonidan sodir etilishiga erishiladi. 
Dars jarayonida “Aqliy hujum” metodidan foydalanishda 
quyidagi qoidalarga amal qilish talab etiladi: 
1.
Oʻquvchilarni muammo doirasida keng fikr yuritishga 
undash, ularning mantiqiy fikrlarni bildirishlariga erishish. 
2.
Har bir oʻquvchi tomonidan bildirilayotgan fikrlar ragʻbat-
lantirilib boriladi. Bildirilgan fikrlar orasidan eng maqbullari tanlab 
olinadi. Fikrlarning ragʻbatlantirilishi navbatdagi yangi fikrlarning 
tugʻlishiga olib keladi. 

216
3.
Har bir oʻquvchi oʻzining shaxsiy fikrlariga asoslanishi va 
ularni oʻzgartirishi mumkin. Avval bildirilgan fikrlarni umumlash-
tirish, turkumlashtirish yoki ularni oʻzgartirish ilmiy asoslangan 
fikrlarning shakllanishiga zamin hozirlaydi. 
Mashgʻulot jarayonida oʻquvchilar faoliyatini standart talablar 
asosida nazorat qilish, ular tomonidan bildirilayotgan fikrlarni 
baholashga yoʻl qoʻyilmaydi. Ularning fikrlari baholanib borilsa, 
oʻquvchilar diqqatlarini shaxsiy fikrlarini himoya qilishga qarata-
dilar, oqibatda yangi fikrlar ilgari surilmaydi. Metodni qoʻllashdan 
koʻzlangan asosiy maqsad oʻquvchilarni muammo boʻyicha keng fikr 
yuritishga undash ekanligini yodda tutgan holda ularning faoliyatini 
baholab borishdan voz kechish maqsadga muvofiqdir. 

Download 3,4 Mb.