36
Jinoyat qonunlarining vazifalari qatoriga jinoyat-
larning oldini olish kiradi. Ushbu vazifalar jinoyat
huquqiga oid taqiqdan kelib chiqadi hamda ba’zi toi-
fadagi shaxslarni jinoyat sodir etishdan qaytarishga
yo‘naltirilgan bo‘ladi. Jinoyat qonuni vazifalarini baja-
rish quyidagilar orqali amalga oshiriladi: javobgarlik
asoslari va prinsiplarini aniqlash; jinoyat toifasiga kiri-
tilgan qilmish lar
doirasini aniqlash; jinoiy jazo chora-
larini tayinlash; jazodan tashqari huquqiy ta’sir chora-
larini tayinlash va hokazo. Mazkur vazifalarni amalga
oshirish
da Jinoyat kodeksi qonuniylik, fuqarolarning
qonun
oldida tengligi, demokratizm, insonparvarlik,
odillik, ayb uchun javobgarlik, javobgarlikning muqar-
rarligi prinsiplariga asoslanadi.
Mazkur tizimga kiritilgan barcha prinsiplar o‘zaro
teng qimmatlidir. Ularning har biri mustaqil mohiyatga
ega bo‘lib, davlatning jinoyat huquqiga oid siyosatini
amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan bir qator vazifalar-
ni bajaradi.
O‘zbekiston Respublikasi jinoyat huquqining asosiy
prinsiplariga:
Î
qonuniylik — sodir etilgan qilmishning jinoiy-
ligi, jazoga sazovorligi va
boshqa huquqiy oqi-
batlari faqat Jinoyat kodeksi bilan belgilanadi.
Hech kim sud hukmi bo‘lmay turib jinoyat sodir
qilish da aybli deb topilishi va qonunga xilof ra-
vishda jazoga tortilishi mumkin emas;
Î
fuqarolarning qonun oldida tengligi — jinoyat
sodir etgan shaxslar jinsi, irqi, millati, tili, ijti-
moiy kelib chiqishi, e’tiqodi,
shaxsiy va ijtimoiy
mavqeyidan qat’i nazar, bir xil huquq va majbu-
riyatlarga ega;
Aybsizlik pre-
zumpsiyasi-
ning ikki jihati
mavjud, birinchi-
dan, muayyan
jinoyat tarki-
bini
aniqlash
va shaxsni uni
sodir etganlikda
aybdor deb topish
qonunga muvofq
ravishda amalga
oshirilishi
shart
va, ikkinchi-
dan, faqat sud
hukmiga ko‘ra,
shaxs aybdor
deb topilib,
Jinoyat kodeksi-
da ko‘rsatilgan
jinoiy javobgar-
likka,
jazoga yoki
boshqa huquqiy
ta’sir chorala-
riga tortilishi
mumkin.
37
Î
demokratizm — jamoat birlashmalari, fuqaro-
larning o‘zini-o‘zi boshqarish organlari yoki ja-
moalar jinoyat sodir
etgan shaxslarni ahloqni tu-
zatish ishiga qonunda nazarda tutilgan hollarda
jalb qilishlari mumkin;
Î
insonparvarlik — jazo va boshqa huquqiy ta’sir
choralari jismoniy azob berish yoki inson qadr-qim-
matini kamsitish maqsadini ko‘zlamasligi;
Î
odillik — jinoyat sodir etishda aybdor bo‘lgan
shaxsga nisbatan qo‘llaniladigan jazo yoki
bosh qa huquqiy ta’sir chorasi odilona bo‘lishi,
ya’ni jinoyatning og‘ir-yengilligiga, aybning va
shaxsning ijtimoiy xavflilik darajasiga muvofq
bo‘lishi;
Î
shaxs qonunda belgilangan tartibda aybi isbot-
langan ijtimoiy xavfli qilmishlari uchungina ja-
vobgar bo‘lishligi;
Î
javobgarlikning muqarrarligi — qilmishida ji-
noyat tarkibining mavjudligi aniqlangan har bir
shaxs javobgarlikka tortilishi shartligi kiradi.
Jinoyat huquqi huquqning
boshqa sohalaridan quyi-
dagi jihatlari bilan farq qiladi:
