Namangan Institute of Engineering and Technology
nammti.uz
10.25.2023
Pg.558
.
,
,
2
4
2
3
1
2
0
3
2
2
1
0
2
2
1
0
x
y
x
a
x
a
x
a
x
y
x
a
x
a
x
a
y
x
a
x
a
na
( 2)
4.
Кубик парабола
3
3
2
2
1
0
x
a
x
a
x
a
a
y
.
,
,
,
3
6
3
5
2
4
1
3
0
2
5
3
4
2
3
1
2
0
4
3
3
2
2
1
0
3
3
2
2
1
0
x
y
x
a
x
a
x
a
x
a
x
y
x
a
x
a
x
a
x
a
x
y
x
a
x
a
x
a
x
a
y
x
a
x
a
x
a
na
( 3)
5.
k – даражали полином
k
n
x
a
x
a
x
a
a
y
...
2
2
1
0
.
...
,
...
,
...
2
2
2
1
1
0
1
3
2
2
1
0
2
2
1
0
k
k
n
k
k
k
k
n
k
n
x
y
x
a
x
a
x
a
x
a
x
y
x
a
x
a
x
a
x
a
y
x
a
x
a
x
a
na
(4)
6.
Гипербола
x
a
a
y
1
0
.
1
1
,
1
2
1
0
1
0
x
y
x
a
x
a
y
x
a
na
(5)
7.
k – даражали гипербола
k
x
a
a
y
1
0
.
1
1
,
1
2
1
0
1
0
k
k
k
k
x
y
x
a
x
a
y
x
a
na
(6)
7.Кўрсаткичли функция
x
a
a
y
1
0
.
ln
ln
ln
,
ln
ln
ln
2
1
0
1
0
y
x
x
a
x
a
y
x
a
a
n
(7)
8.
Даражали (бир ресурсли ишлаб чиқариш) функция
1
0
a
x
a
y
.
ln
ln
ln
ln
ln
,
ln
ln
ln
2
1
0
1
0
x
y
x
a
x
a
y
x
a
a
n
(8)
9.
Логарифмик функция
x
a
a
y
1
0
ln
Namangan Institute of Engineering and Technology
nammti.uz
10.25.2023
Pg.559
.
ln
,
ln
2
1
0
1
0
y
x
x
a
x
a
y
x
a
na
(9)
10.
Ярим логарифмик функция
x
a
a
y
ln
1
0
.
ln
ln
ln
,
ln
2
1
0
1
0
x
y
x
a
x
a
y
x
a
na
(10)
11.
Логистик функция
bx
e
a
a
y
1
0
1
Энг аввало берилган функцияни
bx
e
a
y
a
1
0
1
кўринишга келтирамиз, сўнгра энг
кичик квадратлар усули билан қуйидаги тенгламалар тизимини ҳосил қиламиз:
.
,
1
1
2
1
0
1
2
0
bx
bx
bx
bx
e
e
a
y
e
a
y
y
e
a
y
a
(11)
Регрессия тенгламасининг шаклини танлашда қуйидагиларга эътибор қилиш лозим:
1. Боғланишни умумий шакли, боғланишнинг табиати ва хусусиятига нисбатан
профессионал тушунча мос келиши керак.
2. Имкони борича интерпретация ва амалий қўллашда осон бўлган тенгламаларнинг
энг содда шаклларидан фойдаланиш керак. Бошланғич маълумотларнинг график тасвири –
тарқоқлик диаграммаси ва регрессиянинг эмпирик чизиқлари регрессияларини тенглама
шаклларини танлашда ёрдам беради.
Бу ердаги параметрларни математик статистика методлари асосида топилади.
Параметрлар Ғ-фишер мезони, t-Стъюдент , Колмогоров, хи-квадрат каби мезонла
ёрдамида баҳоланади. Шунингдек, статистик маълумотларни қайта ишлаш алгоритмлари
ва пакет дастурлари тайёрланади.
Фойдаланилган адабиётлар
1. Ғофуров М. ,Холмуродов М., Хусанов К. Иқтисодий-математик усуллар ва моделлар.
–Т.: АГНИ, 2001. – 100 б.
2. Замков О.О. и др. Математические методы в экономике. Учеб-ник. –М.: Изд-во
«Дело и сервис», 2004. – 368 с.
3. Радионова О.Е. Хемометрический подход к исследованию больших массивов
химических данных.Рос.хим. ж. 2006 .т.L. № 2. – С. 118—144.
4.
Акимова Т.А., Кузьмин А.П., Хаскин В.В. Экология-М.: ЮНИТИ, 2001.
5. Шараф М.А., Илмеен Д.Л., Ковальски Б.Р. Хемометрика / Л.: Химия .1989,-272с.
Namangan Institute of Engineering and Technology
nammti.uz
10.25.2023
Pg.560
NAZARIY ELEKTROTEXNIKANI FANLARARO BOG`LIQLIKDA INNAVATSION O`QITISH
USLUBLARIDAN FOYDALANGAN HOLDA O`RGATISH ORQALI KASBIY KOMPETENTLIKNI
SHAKLLANTIRISH
M.E.To’lqinov
Namangan muhandislik-texnologiya instituti
Annotatsiya. Ushbu maqolada Elektr energetikasi yo`nalishi talabalariga Nazariy
elektrotexnika fanini fanlararo bog`liqlik asosida innovatsion o`qitish texnologiyalaridan
foydalangan holda, o`rgatishning samarali tomonlari va bu orqali bo`lajak mutaxassislarni kasbiy
kompetensiyalarini shakllantirishdagi ijobiy taraflari haqida fikr mulohaza yuritilgan.
Kalit so’zlar. Kasbiy koppetensiya, fanlararo aloqadorlik, teskari dars, interfaol metodlar,
elektrotexnika qonuniyatlar.
Texnika oliy o‘quv yurtlari mutaxassisligi bo‘yicha talabalarga an’anaviy o‘quv tizimi orqali
dars jarayonini tashkil e’tib borilayotganligi hamda fanlararo bog‘liqlik asosida yangi metodlardan
foydalangan holda dars jarayonini tashkil etishda yangi pedagogik texnologiyalarni
qo`llanilmayotganligi asosiy muammolardan sanaladi. Texnika oliy o‘quv yurtlari mutaxassisligi
Elektr energetika yo‘nalishi talabalari uchun mutaxassislik fanlarini o‘qitishning an'anaviy
metodologiyasidan foydalanganda mutaxassislik fanlarini o‘qitish oralig‘ida kompetensiyaga
qaratilgan ta’limni joriy etilmayotganligi natijasida kasbiy bilimlarini idrok etishning yaxlitligi
sezilarli darajada kamayishi, buni oqibatida esa talabalarning amaliy va nazariy bilimlarining o‘zaro
bir biriga bog‘liqligini pasayishi yuzaga keladi. Bundan tashqari elektr energetika fanlarini
o‘qitishning optimal hajmini ishlab chiqarish bilan kelishilgan holda tanlanmagani natijasida
talabalar bilimlarini yangi texnologiyalar bo‘yicha yetarli bo‘lmasligiga olib keladi. Xususan biz
taklif qilayotgan Elektr energetikasi yo`nalishi talabalariga Nazariy elektrotexnika fanini fanlararo
aloqadorlik asosida dars jarayonlarini tashkil etish metodi talabalarni ma’lum darajada kasbiy
kompetensiya va bilimlarini oshirishga erishishga imkon beradi.O`zbekiston Respublikasi
prezidentining 2021-yil 5-maydagi PF-5847 son “Neft gaz va elektr energetika soxalari uchun
malakali kadrlar tayyorlash tizimini yanada takomillashtirish bo`yicha” chiqarilgan farmon ham
elektr energetikasi bo`yicha bilimli kadrlarga bo`lgan talabni yuqori ekanligini isboti bo`ladi.[1]
Texnika oliy o`quv yurtlari talabalariga mutaxassislik fanlarini xayotiy tajribalardan
foydalangan holda hamda fanlararo bog`liqlik asosida o`qitish orqali samaradorlikka erishish
yuzasidan A. S. Belkinning “Vitagenik ta'lim ilmiy-pedagogik toifa sifatida” yo`nalishi bo`yicha
qilingan ishlarida o`rganilgan. O`z navbatida Elektr energetikasi yo`nalishi talabalariga vitagenik
ta’limni qo`llagan holdagi dars jarayonlarini tashkil etish samarali natijalarga erishishga asos
bo`ladi.
Elektr energetikasi yo`nalishi talabalariga nazariy elektrotexnikani fanlararo o`qitish orqali
kasbiy kompetensiyasini shakllantirishda nazariy elektrotexnikadagi mavzularni mutaxassislik
fanlari tarkibidagi o`zaro yaqin mavzular bilan hamda ishlab chiqarishdagi holatlar bilan bog`lagan
holda interfaol metodlardan foydalanib dars jarayonlarini tashkil etishda qo`llaniladigan vositalar
tadqiqot ishini yoritishda qo`llanilgan materiallar xisoblanadi.[3]
Ushbu tadqiqotni amalga oshirishda esa quyidagi usullardan foydalanish tavsiya etiladi:
-
nazariy – tadqiqot muammosi bo
ʻ
yicha falsafiy, psixologik, pedagogik, ilmiy-uslubiy va
maxsus adabiyotlarni o
ʻ
rganish va tahlil qilish, davlat ta
ʼ
lim standartlari, dasturlari, o
ʻ
quv
|
