Uglevodorod gazlari
0,75
0,67
Xaydab olingan
yengil fraktsiyasi
2,00
1,70
Yo`qolgan qismi
1,00
1,00
Yig’indisi:
100,40
100,47
Bu turdagi qurilmalarda 1 t xom ashyoni gidrotozalash qilish uchun sarf
etiladigan ko`rsatgichlar:
Suv bug’i, kg
60,6
Elektr energiyasi, MDj
54,8
Suv, m
3
8,0
Yoqilg’i (mazut), kg
14,0
Gaz, m
3
7,5
Yuqorida aytib o`tganimizdek nisbatan og’ir
xom ashyo vakuum gazoylni
katalitik jarayoniga berishdan oldin shu turdagi qurilmalarda gidrotozalash
qilinadi. Farqi xom ashyo og’ir bo`lganligi sababli unda oltingugurtli va azotli
birikmalarning miqdori ko`proq, tarkibida yana metallar bo`lganligi sababli,
katalizatorning aktiv markazlarni zaxarlaydi. Masalan, tarkibida 3-3,5%
massali
oltingugurtli birikmasi bo`lgan neftni yoqilg’i – yoqilg’i sxemasi bilan ishlaydigan
zavodning AVT qurilmasidan olingan vakuum gazoylni xarakteristikasi
quyidagicha:
Zichligi
0,691
Fraktsion tarkibi, 300
0
C gacha .............................2
350
0
C gacha .............................22
450
0
C gacha .............................96
chiqindilarning miqdori, % mass.
oltingugurt ................................2,7
azot ..........................................0,038
nikel’ ........................................0,36·10
-4
vanadiy ......................................1,12·10
-4
Bu xildagi xom ashyo katalitik kreking jarayoniga berishdan ilgari ketma-ket
ishlaydigan uchta reaktorli qurilmada alyumokobal’tmolibden katalizatorida
tozalangan. Xom ashyoni reaktorga kirishidagi bosim 3,5 MPa,
aylanib yuruvchi
vodorodli gazning xom ashyoning 1 m
3
xajmiga nisbati 400-600 m
3
/m
3
. Dastlabki
temperatura 350
0
S ga teng, bir yarim uzluksiz ishlash davomida temperatura 385-
390
0
S gacha ko`tarilgan: 1 t xom ashyoni tozalash uchun 0,54-0,64% mass. yoki
60-80 m
3
vodorod gazi sarflangan gidrogenizatda oltingugurtning miqdori0,4-0,6%
mass. gacha kamaygan: azotli birikmalar kam tozalangan metallarning 60-70%
tozalangan.
Piroliz jarayoni smolasining benzin fraktsiyasini alohida usul bilan tozalanadi.
Bu fraktsiyaning kimyoviy tarkibi 60 – 65% aromatik uglevodorodlardan, qolgan
to`yinmagan uglevodorodlardan iborat. Agar
pirolizdan olingan benzin
fraktsiyasini avtomobil benziniga qo`shib ishlatadigan bo`lsa, u vaqtda bu
fraktsiyani bir bosqichda gidrotozalash qilinadi. Bunda zanjirda ikkita qo`shbog’i
bo`lganalanlarni bitta qo`shbog’i to`yintiriladi xolos. Sababi, birinchidan – ikkita
qo`shbog’li uglevodorodlar vaqt o`tishi bilan polimerlanib
smolasimon modda
hosil qiladilar, shu bilan birga ular oksidlanadilar. Natijada benzin fraktsiyasini
sifati pasayadi. Bitta qo`shbog’li uglevodorodlar nisbatan turg’unroqdirlar, shu
bilan birga ular benzinni oktan sonini o`tiradilar. Katalizator
sifatida palladiy
sul’fidi ishlatiladi. Bu katalizator oltingugurtli, azotli birikmalariga yaxshigina
chidamlidir, yuqori faollik bilan ishlaydi. Gidrotozalashni 2 – 2,5
MPa bosimda
xom ashyoni xajmiy tezligi 1,4-2,5 s
-1
va 1 m
3
xom ashyoga nisbatan 100 m
3
.
Dizel yoqilg’isini gidrotozalash etadigan L-24 – 7 qurilmasining bitta blokini
texnologik sxema.
Vodorodli gaz aylanib turadi. Xom ashyo va gazlarning reaktorga kirish
vaqtida temperaturasi 60-75
0
C, reaktordan chiqaytganda 170-195
0
C gacha
ko`tariladi. Qo`shbog’lar to`yinishi issiq ajralib chiqishi bilan sodir bo`ladi. Agarda
benzin fraktsiyasidan aromatik uglevodorodlar olinadigan bo`lsa
u vaqtda ikki
bosqichda gidrotozalash qilinadi. Bunda hamma to`yinmagan birikmalar
gidrogenlanadi.
