§1.6. TEXNOLOGIK JIHOZLARNI SOZLASH VA ISHGA TUSHIRISH

Bu ishlar ko`lamiga quyidagilar kiradi:

Ishga tushirish sozlash ishlari ikki uslubda amalga oshiriladi: pudrat va xo`jalik uslublari.

Texnologik jihozni yakka sinovdan o`tkazishdan oldin qismlarga ajratib reviziyalash ishlari ko`z bilan ko`rib bo`lmaydigan kamchilik va nosozliklarni aniqlash va ularni bartaraf etish uchun bajariladi. Reviziyalash bundan oldin ishlatib, keyin omborda saqlangan jihozlar uchun amalga oshiriladi. Reziyalash ishlarining hajmi jihoz qancha vaqt va qanaqa sharoitda saqlanganligiga bog`liq.

- quyib tayyorlangan detallarda darz yo`q;

- ishqalanuvchi, zichlovchi, qo`zg`almas birkma detallari ishchi yuzasida darz, xasta va kamchiliklar yo`q;

- shpil'kali, boltli birikmalar va boshqa rez'bali detallar rez'basi yeyilmagan;

- shponka va shponka ariqchasi yeyilmagan;

- zichlovchi elementlar va salniklar nuqsonsiz;

- podshipniklar yaxshi holatda, korpusida va vkladishida teshikchalar, darz va xastalar yo`q;

- val bo`yinchalari ishchi holatda, korroziya dog`lari, xastaliklar yo`q;

- moyloychi teshik va yo`llar toza.

Aniqlangan kamchiliklar bartaraf etilib mashina texnik shartlar va zavod-tayyorlovchi yo`riqnomasiga asosan yig`iladi. Mashinani yig`ishda detal juftliklari orasidagi o`tqazishlarga (tarang, o`tuvchan, tirqishli o`tqazishlarga), aylanuvchi val va elektrodvigatel markazlashuviga ahamiyat beriladi. Mashinadagi barcha ishqalanuvchi yuzalar va podshipniklar moylanadi, moylash materiallari moylash yo`llari bo`ylab erkin yurishi tekshiriladi, va mashina yuritmasidan qo`l bilan aylantirilib barcha mexanizimdar erkin harakatlanishi ko`riladi.

Quvurlarning yopish-rostlash armaturalarini (zulfin, ventil, jo`mrak va boshqalar) reviziyalashda armatura ochiladi va klapan va egarcha (sedlovina) yopishadigan joylar tekshiriladi. Kerak bo`lganda xastaliklar shabrenie yoki jilovlash bilan yo`qotiladi. Eskirgan rezina va sal'niklar yangisiga almashtiriladi. Armaturadan suv o`tkazib sinaladi. Bunda yopilgan armatura suv o`tkazmasligi, sal'nik joylaridan suv sizib oqmasligi kerak. Armatura erkin qo`shimcha kuch ishlatmasdan ochilib yopilishi darkor.

Jihozni salt holatda sinovdan o`tkazishdan oldin barcha ishqalanuvchi detallar moylash kartasi va sxemasiga asosan moylanadi, mashina ichi ko`zdan kechirilib, barcha begona predmetlar olib tashlanadi, shesternya va tishli g`ildiraklar ilashishlari, tasmalarning shikvlarga va zanjirlarning yulduzchalarga qo`nishi tekshiriladi, mashina qo`l bilan to`liq bir aylanishga aylantiriladi. Undan keyin tasma shkivdan olinib, elektrodvigatel' yoqiladi va valining kerakli yo`nalishda aylanayotganligi ko`riladi, agar aylanish teskari bo`lsa, fazalar almashtirilib ulanadi. Tasma shkivga o`rnatilib tarangligi tekshiriladi.

Birinchi elektrodvigatelni yoqishlar uzoq bo`lmagan muddatda – 5 - 10 daqiqa atrofida bo`ladi. Agar birinchi yoqishlar normal bo`lsa, mashinani salt holat sinovdan o`tkazish muddati uning murakkabligiga qarab 1 soatdan 8 soatgacha bo`ladi. Bunda quyidagilarga e`tibor beriladi:

- mashina bir me`yorda, turkkisiz, begona tovush chiqarmasdan ishlashi;

- yuritma elementlari (uzatmalar, reduktor va boshqalar), podshipniklar, ishqalanuvchi detallar isb ketmasligi lozim;

- ularning isib ketish darajasi yo`riqnoma yoki mashina pasportida ko`rsatilgandan ortiq bo`lmasligi kerak.

Sovutuvchi kompressorlar quyidagi rejimda salt sinovdan o`tkaziladi:

- birinchi bosqich – 3-5 min;

- ikkinchi bosqich – 20-30 min;

- uchinchi bosqich – 6 soat;

- to`rtinchi bosqich – 12 soat.

Uchinchi bosqichdan keyin moyi butunlay almashtiriladi.

Texnologik jihozni yuklama ostida kompleks sinovdan o`tkazishdan oldin barcha himoya vositalari va mashinani o`ta yuklama bilan ishlashini oldini oladigan ehtiyot detallari borligi va aniq ishlashi tekshiriladi. Agar jihoz qayta ishlaydigan xomashyo qimmat bo`lsa, birinchi sinovni arzon materiallar (suv, zardob, boshqa sinov materiali) bilan amalga oshiriladi va ayrim qism va mexanizmlar rostlanib, pasport parametrlari bilan solishtirgandan keyin xaqiqiy mahsulot bilan sinovdan o`tkaziladi.

Yuklama ostida sinovda jihoz va uning yuritmasi o`rnatilgan konstruktsiya, rama va karkaslar mustahkamligi tekshiriladi, jihoz ishlaganda deformatsiya, vallar qiyshiqligi, podshipniklar siljishi yo`qligi, mexanizmlar xarakatining bir-biriga mosligi ko`riladi. Agar shunaka nuqsonlar aniklansa, nuqsonlar montaj ishga tushiruvchi korxona yoki bartaraf yetkazib beruvchi korxona mutaxassislari tomonidan bartaraf etiladi.

Yuklama ostida sinovdan o’tkaziyotganda kichik yuklamadan boshlab asta-sekin katta yuklamaga o’tadilar. Jihozning murakkabligiga qarab yuklama ostida kompleks sinovdan o`tkazish muddati ko`pincha 72 soatgacha bo`ladi. Bir seriyali mashinalar uchun bu muddat 24 soatgacha yetarli bo`ladi.

Yuklama ostida sinovdan o`tkazish Buyurtmachi va ishga tushirish montaj korxonasi mutaxassislari, agar kerak bo`lganda korxona tayyorlovchi mutaxassilari ishtirokida o`tkaziladi.

Sinov boshlanishi oldidan quyidagi texnik tashkiliy ishlar ko`lami bajarilishi kerak:

- buyurtmachi tomonidan yangi ishga tushirilayotgan jihozlarda ishlash uchun ishchi và xizmatchilarni o`qitish;

- buyurtmachi tomonidan ishga tushirilayotgan jihozni sinovdan o`tkazib ishga qabul qilib olish uchun ishchi komissiyasini tuzish;

- ishchi komissiya tomonidan o`rnatilgan jihozni montaj qiluvchi korxona tomonidan yakka sinovdan o`tkazilganligini va jihozni texnik hujjatlarini tekshirish;

- buyurtmachi va sozlash ishga tushirish korxonasi muhandis texnik xodimlari va ishchilarini texnologik jarayonlar operatsiyalari bo`yicha qo`yib chiqish jadvaligi va grafigini tuzish;

- buyurtmachi tomonidan jarayonlarini amalga oshirish uchun bug`, elektrenergiya, qisilgan havo, suv va boshqalarni kerakli hajmda yetkazib berish uchun mas`ul shaxsni tayinlash;

- buyurtmachi tomonidan kompleks sinovdan o`tkaziladigan sexlarda texnika xavfsizligi uchun javobgar shaxs tayinlanishi;

- buyurtmachi tomonidan sinov o`tkaziladigan sexlarda sanitariya ishlarini amalga oshirish (xonani tozalash, jihozlarni yuvish, dezinfektsiya) va sexni ishga tushirish uchun ruxsat olish;

- nostandart, transportlovchi va yordamchi jihozlarni qo`yib chiqish;

- buyurtmachi tomonidan kerakli hajmda xom ashyo, yordamchi va dezinfektsiyalovchi materiallarni, asboblarni tayyorlash;

- moylovchi, jilvirlovchi va boshqa materiallarni tayyorlash;

- mahsulot sifatini tahlil qilib tekshiruvchi laboratoriyaning tayyorgarligini tekshirish;

- kerakli joylarda ogohlantiruvchi yozuvlar qo`yilishi (masalan, nuqsonlarni bartaraf uchun jihoz to`xtatilganda "Ishga tushirilmasin" yozuvini qo’yish.

Kompleks sinov paytida aniqlangan nuqsonlarni o`z vaqtida bartaraf etish uchun montaj korxonasi mutaxassislarini navbatchi sifatida qatnashadilar.

Jihozni yuklama ostida kompleks sinovdan o`tkazib, standart sifatli mahsulot olinib, barcha aniqlangan nuqsonlar bartaraya qilingandan keyin ayrim agregat va texnologik tizimlarni ish unumdorligini oshirib, butun texnologik tizimni loyiha quvvatiga chiqarish ishlari amalga oshiriladi.

Jihozni ishlatishning birinchi smenalarida texnologik tizim konveyerlari eng past tezliklarda ishlatiladi va ishchilarning malakalari oshishi sayin konveyer tezliklari oshiriladi.

Jihozlarni loyihaga ko`rsatilgan rejimgacha chiqarilgandan va ishchilar malakasi yetarli darajada yetgandan keyin texnologik tizim maksimal ish unumdorligida sinovdan o`tkaziladi. Erishilgan natijalar dalolatnomada qayd etiladi va jihozlar ishlab chiqarish uchun buyurtmachiga topshiriladi.

Sozlash ishga tushirish ishlarini olib borayotgan korxona jihozlarni sozlash haqida har bir tizim yoki sistema uchun alohida dalolatnoma tuzadi. Barcha sozlash ishlari bitkazilgandan keyin buyurtmachi và sozlovchi korxona vakili imzolaydigan ikki tomonlama texnik dalolatnoma tuziladi. Texnik hisobot tariqasida rasmiylashtirilgan texnik hujjatlar va jihozlarni optimal rejimda ishlatish hamda nuqsonsiz ishlashini ta`minlash uchun ko`rsatmalar buyurtmachiga topshiriladi.

* Texnologik jihozlarni sozlash- ishga tushirish ishlari ko`lamiga quyidagilar kiradi: 1. Texnologik jihozlarni va yopish-boshqarish armaturasini reviziya qilish. 2. Jihozlarni salt holda sinovdan o`tkazib sozlash. 3.Jihozlarni yuklama ostida kompleks sinovdan o`tkazib sozlash. 4. Jihozlarni loyiha quvvatiga chiqarish.

1. 
   Sozlash (ishga tushirish) ishlari haqida ma’lumot bering.
   
2. 
   Jihozni salt holatda sinovdan o’tkazishda bajariladigan ishlar.
   
3. 
   Jihozni yklama ostida sinovdan o’tkazish xususiyatlari.
   
4. 
   Jihozni loyiha quvvaqtiga chiqarish tartibi qanday?
   

• 
  Tayanch ibora va tushunchalar.
  
• 
  Mavzu bo`yicha asosiy formulalar va jadvallar yozuvi.
  
• 
  Mavzu bo`yicha asosiy rasmlar.
  

(1,3–shkivlar; 2- obtarozilar; 4- sim); v- yarim muftalar bo`yicha (1- yarim mufta; 2- markazlovchi skoba); g- o`lchamlar o`tkazish sxemasi.

Radial va yon tomon bo`yicha og’ishlarni birinchi navbatda vertikal tekislik bo`yicha, keyin esa gorizontal tekislik bo`yicha bartaraf etish maqsadga muvofiq bo`ladi. Chunki mashina asosi tagiga tiqin qo`yilgandan keyin mashinani gorizontial tekislik bo`yicha siljitish vertikal tekislik bo`yicha vallar o`qdoshligiga ta`sir ko`rsatmaydi.

Tishli uzatmalarni o`rnatayotganda yon tomon va radial tirqishlar kattaligiga va tishlarning bir-biriga to`g’ri ilashishiga e`tibor berish kerak bo`ladi. Tirqishlar tishli g’ildiraklar ishlayotganida isib ketib tiqilib qolmasligi kerak. Silindrik va konus tishli uzatmalar uchun normal yon tomon tirqish qiymati 1.7.2-jadvalda keltirilgan.

Tishlarning to`g’ri ilashishganligini g’ildirak tishlari orasini bo`yab, ilashmada tishlarning bir-biriga tegib ikkinchi tishli g’ildirak tishlari orasida paydo bo`ladigan dog’ kattaligi orqali tekshiriladi. Tishlarning bir-biriga tegib turish dog’lari kattaligi 1.7.3 -jadvalda keltirilgan.
1.7.2- jadval. Tishli uzatmada yon tomon tirqishlar kattaligining normadagi qiymatlari, (mkm da)

Silindrik uzatma		Konusli uzatma
G’ildirak o`qlari orasidagi masofa, mm	Normal uzatma	Ajratuvchi konus uzunligi, mm	Normal uzatma
50 gacha 50-80 80-120 120-200 200-320 320-500 500-800 800-1250	85 105 130 170 210 260 340 420	50 gacha 50-80 80-120 120-200 200-320 320-500 500-800 -	170 210 260 340 420 530 670 -

Zanjirning me`yorda tarang tortilishi zanjirli uzatmaning silliq, normal ishlashiga imkon beradi. Me`yorida tarang tortilgan zanjir, ishlash sharoitiga qarab, bir oz osilib turishi lozim. Gorizontal va 45 gradus qiyalikda ishlovchi zanjirli uzatmada osilib turish balandligi yulduzchalar o`qlari orasidagi masofaning 2 % dan ko`p bo`lmasligi, vertikal ishlovchi uzatma uchun – 0,2-0,3 % dan ko`p bo`lmasligi lozim. Agar qo`l bilan zanjir qisilganda yulduzchani zanjir o`rab olish burchagi 5 % dan ko`p bo`lmagan qiymatga oshsa, zanjir normal tarang tortilgan bo`ladi.

Ikki shkiv o`qlari orasidagi minimal masofa (mm da) yassi tasmali uzatma uchun:

1- chizg’ich; 2,3 – shkivlar; 4 – sim; A,V,S,D – shkivlar bir tekislikda yotishi lozim bo`lgan nuqtalar.

Shkivlarni yig’ishda radial va yon tomon urilishlari indikator yordamida tekshiriladi.

Shkivlar uchun urilishga ruxsat etilgan qiymatlari quyidagilardan ortiq bo`lmasligi lozim.
Shkiv diametri, mm ……… 150 gacha 150-300 300-600 600 dan yuqori

Radial urilishga ruxsat

etilgan qiymatlari, mm……. 0,10 0,15 0,25 0,40

Yon tomon urilishlariga ruxsat

etilgan qiymatlari, mm……. 0,05 0,08 0,12 0,25

ASOSIY TAYANCH IBORALAR:

1. Shkiv, shesternya va yulduzchalarni valga o’rnatish; 2. Muftalarni valga o’rnatish; 3. Vallarni yig’ish;

4.Vallarning o’qdoshligi; 5. Tasmali uzatmalarni yigi’sh; 6. Tishli uzatmalarni yig’ish; 7. Zanjirli uzatmalarni yig’ish.

ASOSIY TAYANCH TUSHUNCHALAR:
*Yig’ma birliklarni yig’shda parallellik va o`qdoshlik holatiga katta e’tibor beriladi.

*Biriktirilayotgan vallarning parallellik va o`qdoshlik holati lineyka, tarang tortilgan tor yoki val va muftalarga o`rnatilgan aylanuvchi qurilma yordamida tekshiriladi. Bu usullarning eng ratsional turlari – vallarning paralellik va o`qdoshligini shtixmasa va obtarozilar bilan tekshirish; obtarozi va shoqul yordamida shkivlar bo`yicha tekshirish; yarim muftalar bo`yicha markazlashtirishdir.
TAKRORLASH VA MUNOZARA UCHUN SAVOLLAR
1. Shkiv, shesternya va yulduzchalarni valga o’rnatish usullarini tuishuntiring.

2. Muftalarni valga o’rnatish qanday amalga oshiriladi?

3. Vallarni yig’ishda ularning o’qdoshligi qandaq aniqlanadi?

5. Tasmali uzatmalarni yigi’shni tuishuntiring.

6. Tishli uzatmalarni yig’ish qanday amalga oshiriladi?

7. Zanjirli uzatmalarni yig’ishda nima bajariladi?

• 
  Tayanch ibora va tushunchalar.
  
• 
  Mavzu bo`yicha asosiy formulalar va jadvallar yozuvi.
  
• 
  Mavzu bo`yicha asosiy rasmlar.
  

Oziq-ovqat sanoati korxolarida qurilish-montaj ishlarini amalga oshirishni tashkil etishda 3 ta tashkiliy-xo’jalik uslublari (pudrat, xo’jalik va pudrat-xo’jalik yoki aralash uslublari) va 5 ta usul (oqim-aralash, ketma-ket,. yirik blokli, oqim-agregat yoki oqim-tugunli va tiqinsiz usullari) hamda kalendar va to’rli rejalash qo’llaniladi.

O`rnatish, jihozlardan foydalanish va ta`mirlash ishlarining samaradorligi va sifati shu ishni bajarishda ishlatiladigan mashina va mexanizmlar, moslamalar, asboblar va materiallarga bog`liq bo`ladi, shuning uchun bo’lajak muhandislar bularning texnik tavsiflarini va qo’llash sharoitlarini yaxshi bilishlari lozim.

Hamma jihozlar qaysi ishni bajarishdan qat`iy nazar, ma`lum bir yuzalarga (tayanchlarga) o`rnatiladi. Tayanch bo`lib gruntdagi pol, bino qavatlari orasidagi beton plita, poydevor, maydoncha va boshqalar xizmat qiladi. Bu tayanchlar mashinaning og’irligi va mashina ishlayotganida paydo bo`ladigan kuchlanishni (bosimni) o`ziga qabul qilib olib asosga o’tkasib yuboradi va shu orqali mashinaga fazoda qo`zg’almas, aniq holat beradi.

O`rnatish ishlarini tez va sifatli o`tkazish uchun bu ishlar ikki bosqichda olib boriladi. Birinchi bosqich - o`rnatish ishlariga tayyorgarlik, ikkinchisi - jihozni loyiha holatida o`rnatish va ishga tushirish bilan bog`liq bo`lgan ishlar.

O`rnatishga tayyorgarlikka quyidagi ishlar kiradi:

• 
  o`rnatish maydonchasini tashkil etish;
  
• 
  o`rnatishda ishlatiladigan material-texnik boyliklarni saqlash uchun omborxonalar tayyorlash;
  

• 
  vaqtinchalik ustaxonalar va o`rnatish ko`targichlari tayyorlash;
  

• 
  jihozni zavod-tayyorlovchidan korxonaga olib kelingandan keyin uni qabul qilib olish (dalolatnoma bo`yicha) va saqlash;
  

• 
  jihozni montajoldi ko`rikdan o`tkazish (kerak bo`lganda);
  

• 
  loyiha bo`yicha tayyorlangan jihoz osti tayanch va binoni montajga qabul qilib olish.
  

Jihozni loyiha holatida o`rnatish quyidagi bosqichlardan iborat: mashinani yoki uning tayanch qismlarini poydevorga ko`tarib qo`yish; mashina tayanch qismlarining (stanina, rama yoki asosining) teshiklari va poydevor boltlari qo`yiladigan teshiklarni to`g`rilash; mashina gorizontallik va vertikallik holatini rostlash va poydevor quduqchalariga beton quyishdan oldin mashina holatini tiqin yoki vositalar bilan ushlab turish; "jihoz- poydevor" oralig`ini beton bilan to`ldirish.

O`rnatilgan texnologik jihozni yakka sinovdan o`tkazish lozim: yuritmali mashina, mexanizm va apparatlarni – salt holatda va yuklama ostida; apparat va sig’imlarni – mustakamlikka va germetiklikka sinovdan o`tkaziladi.

Texnologik jihozlarni sozlash- ishga tushirish ishlari – bu jihozlarni o`rnatishdan yoki kapital ta`mirdan keyin ishga tushirish va loyiha quvvatiga erishish uchun olib boriladigan ishlar majmuidir.

I-bob BO’YICHA AMALIY MASHG’ULOTLAR
AMALIY MASHG’ULOT № 1

Fundamentlarni (poydevorlarni) hisoblash va loyihalash
Mashg’ulotning maqsadi: Mashina ostida ishlatilagan poydevorlar tuzilishi, ularni hisoblash va loyihalash tartibini o’rganish.

Umumiy tushunchalar nazariy darslarda keltirilgan.

Ishni bajarish tartibi:

1. Betonli poydevorlar tuzilishi hamda shoqul va obtarozilarni ishlatish printsiplarini o’rganing.

2. I bob §1.3 da keltirilgan nazariy ma’lumotlarga asosan hamda 1.1 - jadvalda ko’rsatilgan variant vazifalari bo’yicha fundamentni statik hisoblang.

3. Hisoblash natijalariga ko’ra fundamentning ishchi chizmasini millimetrli qog`ozda standart masshtabda chizing (fundamentning ikki proyektsiyasi barcha qirqim va o’lchamlari ko’rsatilsin).

1. Fundament deb nimaga aytiladi?

2. Fundamentning yer osti qismi balandligi qancha bo’lishi mumkin?

3. Shoqul va obtarozi nima maqsadda ishlatiladi?

4. Fundament poshnasidan yerga beriladigan haqiqiy bosim qanday hisoblanadi?

5. Poydevor hajmi qanday hisoblanadi?

6. Agar hisoblash natijasida R > R_n bo’lsa nima ish qilinadi?

AMALIY MASHG’ULOT № 2

Jihozni polda o’rnatish xususiyatlari
Mashg’ulotning maqsadi: Jihozni polda o’rnatish xususiyatlarini o’rganish.

Umumiy tushunchalar nazariy darslarda keltirilgan.

Misol: Sutni saqlash uchun ishlaniladigan vertikal sig`imning marsimal massasi (ichidagi mahsuloti bilan) M=1334 kg bo’lsin. Sig’im 3 ta tayanyach oyog’da po’lat tiqin orqali o’rnatiladi. Yer ko’taradigan ruxsat etilgan bosim R_н=200 kPa deb qabul qilamiz

Sigi’mni polda o’rnatish ushun asos chidamligi tekshirilsin.

1- shoqul iplari; 2 – po’lat tiqinlar; 3 - obtarozi;

2. Qilingan ishlar bo`yicha hisobot tayyorlanadi va nazorat savollariga javob beriladi.

Variant	h, м	a, м	b, м	Sig’im massasi, kg
1 2 3 4 5	0,3 0,35 0,20 0,25 0,27	0,3 0,2 0,2 0,2 0,2	0,2 0,3 0,2 0,2 0,24	1470 1500 1550 1300 1350
6 7 8 9 10	0,3 0,26 0,26 0,25 0,27	0,3 0,3 0,3 0,4 0,3	0,3 0,3 0,3 0,2 0,2	1370 1400 1460 1300 1550

1. Jihozlarni polda o’rnatish xususiyatlarini aytib bering?

2. Polga beriladigan haqiqiy bosim qanday hisoblanadi?

3. Sig’imlarni o’rnatish tartibi qanday?

2. Takelaj ishlarini bajarishda texnika xavfsizligi qoidalari bilan tanishish.

3. Jihozni transportlashda kerak bo’lgan tortish kuchini hisoblash va kerakli transport vositasini tanlab olish qoidalarini o’rganish.

Umumiy tushunchalar nazariy darslarda keltirilgan.
Ishni bajarish tartibi:
1. Takelaj ishlari bajarish tartibi bilan tanishing.

2. Takelaj mexanizmlari ishlash printsipi va tuzilishini o’rganing.

3. I bobdagi 1.5.1 – 1.5.7 formulalar va 1.3-1.7-jadvalda keltirilgan ma`lumotlar bo’yicha kerak bo’lgan tortish kuchini hisoblab, kerakli takelaj mexanizmi yoki mashinasini tanlab oling:

A) jihozni gorizontal yo’nalishda harakatlantirishda (1.6-jadval bo’yicha);

B) jihozni qiya tekislik bo’yicha harakatlantirishda (1.7-jadval bo’yicha).

4. Takelaj ishlarini bajarishda texnika xavfsizlik qoidalariga rioya qilish qoidalarini o’rganing.

Lebyodka rusumi	Л-0,75	Л-1,5	Л-3
Tortish kuchi, kN	7,5	15	30

1. Takelaj ishlariga qaysi ishlar kiradi?

2. Takelaj ishlarini bajarish uchun kerak bo’lgan kuch qanday hisoblanadi?

3. Birta ko’tarish-transportlash mexanizmini tuzilishi va ishlash printsipini tushuntirish bering?

5. Takelaj ishlaridagi texnika xavfsizlik qoidalari?


1.5-jadval. Ishqalanish koeffitsiyentining ishqalanish yuzasi va ko’tarilish

burchagidan bog’liqligi

Ishqalanayot-gan yuza materiali	Ko`tarilish burchagi, grad.	Metall katok diametriga to`g`ri keladigan tebranish ishqalanish koef-ti			Katoksiz (sirpanish ishqalanish koef-ti)
		50 mm	100 mm	150 mm
Metall metall bilan	0 10 20 30	0,03 0,113 0,2 0,284	0,026 0,100 0,187 0,272	0,009 0,096 0,183 0,268	0,11 0,196 0,282 0,365
Metall yog`och bilan	0 10 20 30	0,091 0,178 0,264 0,347	0,046 0,133 0,219 0,303	0,03 0,117 0,203 0,288	0,4 0,485 0,567 0,645
Metall tosh bilan	0 10 20 30	0,032 0,119 0,205 0,29	0,016 0,103 0,19 0,274	0,011 0,098 0,185 0,27	0,42 0,505 0,587 0,664

1. 
   Montaj ishlari bajarish usullari
   

B) Oqim-aralash, yirik blokli, oqim-agregat, tiqinsiz;

C) Oqim-aralash, ketma-ket, yirik blokli, oqim-agregat;

D) Oqim-aralash, ketma-ket, yirik blokli, oqim-agregat, kichik blokli.

2. 
   Montaj ishlari bajarish uslublari
   

B) Xo`jalik, pudrat, aralash;

C) Pudrat;

D) Xo`jalik, aralash.

3. 
   Qaysi montaj usuli bilan zavod tayyorgarligi juda past bo`lgan jihozlar montaj qilinadi?
   

B) ketma-ket;

C) yirik blokli;

D) oqim-agregat;

4. 
   Qaysi montaj usuli bilan asosan katta hajm va vaznga ega bo`lgan jihozlar montaj qilinadi?
   

B) ketma-ket;

C) yirik blokli;

D) oqim-agregat;

5. 
   Qaysi o`rnatish usulida qurilish va o`rnatish ishlari birga olib boriladi?
   

B) ketma-ket;

C) yirik blokli;

D) oqim-agregat;

6. 
   Qaysi o`rnatish usulida yig’ish va o`rnatish ishlari birga olib boriladi?
   

B) ketma-ket;

C) yirik blokli;

D) oqim-agregat;

7. 
   Montaj ishlarini bajarishda qaysi vosita bilan jihoz gorizontallik holati tekshiriladi?
   

B) Tal;

D) Telfer;

8. 
   Qaysi vosita bilan jihozning vertikallik holati tekshiriladi?
   

B) Tal;

D) Telfer;

A) Yog’ochli obtarozi;

B) Shoqul;

C) Gidrostatik obtarozi;

D ) Po`lat lineyka;

10. Montaj ko`targichlariga qaysi mexanizmlar kirmaydi?

A) Blok, polispast;

B) tal;

S) telfer;

11. 
    Qaysi mexanizm yukni ham gorizontal, ham vertikal harakatlantirishda ishlatiladi?
    

B) Tal;

D) Polispast;

A) P= G_m / (α F) ≤ R_n ;

B) P= (G_m + G_f) / (α F) ≤ R_{n ;}

C) P= G_f / (α F) ≤ R_n ;

D) P= (G_m + G_f) / F ≤ R_{n .}

13. Takelaj ishlarini bajarishda jihozni gorizontal tekislik bo`ylab tortish uchun kerak bo`lgan kuch S qanday topiladi?

A) S = G f ;

B) S = G / f ;

C) S = G + f ;

D) S = 2G f .

14. 13-savolda ko`rsatilgan holat bo`yicha faqat katok ishlatganda tortish kuchi S qanday topiladi?

A) S = G (k₁+k₂) / d;

B) S = G (k₁+k₂);

C) S = G (k₁) / d;

D) S = G / (k₁+k₂) d.

15. Takelaj ishlarini bajarishda jihozni qiya tekislik bo`ylab tortish uchun kerak bo`lgan kuch S qanday topiladi?

A) S = G (sin α + cos α);

B) S = G (sin α + f cos α) ;

C) S = G (sin α + f / cos α) ;

D) S = G (f sin α + cos α/)

16. 
    15-savolda ko`rsatilgan holat bo`yicha faqat katok ishlatganda tortish kuchi S qanday topiladi?
    

B) S = G - ﴾sin α + cos α (k₁+k₂)﴿ / d;

C) S = G ﴾sin α + cos α (k₁+k₂)﴿ / d;

D) S = G + ﴾sin α + cos α (k₁+k₂)﴿ / d.

A) 500-700 mm, dinamik mashinalar uchun 2000-2500 mm

B) 200-400 mm, dinamik mashinalar uchun 1000-1500 mm

C) 1200-1400 mm, dinamik mashinalar uchun 3000-3500 mm

18. 
    Montajga tayyorgarlik ishlariga nimalar kiradi?
    

18. 
    Montaj maydonchasiga qo`yiladigan texnik talablar?