Олий щыув юртлари учун дарслик

Rez`bali birikmalarda quyidagi nuqsonlar uchraydi:

- tebranish yoki ajratish – yig’ish natijasida rezba yeyiladi;

- ish yuklamasi yoki kuchli tortish natijasida rezba eziladi;

- bo`ylama ish yuklamasi yoki tortish kuchi ta`sirida rez’ba qadami o`zgarib, bolt sterjeni uzayadi;

- katta o`lchamli kalit ishlatish natijasida bolt kallagi yeyiladi;

- oddiy shayba yeyiladi, purjinali shaybalar ezilib sinadi.

Bolt, vint, shpilka, gayka, shaybalar sezilarli yeyilganda yangisiga almashtiriladi. Yirik detallarni vint, shpilka yordamida biriktirganda, masalan, elektrodvigatelni separator staninasiga o`rnatishda, faqat teshik qayta tiklanib, shpilka va vintlar yangisiga almashtiriladi. Ichki rezbali kichik teshiklar qayta tiklanganda, teshik DSt bo`yicha keyingi katta o`lchamga moslashtirilib, qayta teshiladi va yangi rezba chiqariladi.

Rezbali birikmalarda detallar o`zaro zichroq yopishishi uchun ular orasiga ip-gazlama, karton yoki qog’oz zichlagichlar surik bo`ktirib qo`yiladi. Detallarni biriktirganda odatda bolt kallaklari bir tomonda, rezbali qismi ikkinchi tomonda bo`lishi lozim. So`ngra gaykalar engil tortilib, detallar holati tekshirilib, gaykalar mahkam tortiladi. Gaykalar ochilib ketmasligi uchun kontrgayka, maxsus shayba, tojli gaykalar va shplintlar ishlatiladi.

Parchin mixli birikmalarni ajratish uchun uning kallagi zubilo bilan chopiladi va sterjen borodok bilan urib chiqariladi yoki parmalanadi. Buning uchun kallakda uning balandligiga teng teshik parmalandi. Kallak urib sindiriladi va sterjen borodok bilan uchirib chiqariladi. Teshiklar qayta parmalanadi, teshikka yangi sterjen o`rnatiladi, detallar zich yopishtiriladi. Sterjen bir uchi detalga zich yopishtirilib, ikkinchi uchi urib yeyiladi va so`ngra kallakka to`g’ri shakl beriladi.

Ajralmaydigan podshipniklar ta`mirlanganda uning teshigi silliqlanadi. Bunda metall eritib qo`yish orqali silliqlanadi yoki yangi cho`yan, bronza vtulkalar presslanadi. Yangi vtulka yumshoq prokladka orqali bolg’a bilan urilib yoki press yordamida o`rnatiladi. Bunda yo`naltiruvchi halqalardan foydalanish mumkin. Ba`zan ishni osonlashtirish uchun detal qizdiriladi.

Ajraladigan podshipniklarda vkladish yeyilganda tirqishni kamaytirish maqsadida qopqoq va podshipniklar orasidagi kompensatorlar olib tashlanib, boltlar tortiladi. Tirqishni kamaytirish imkoni bo`lmasa, babbit vkladish qo`yiladi, bronza vkladishlar yangisiga almashtiriladi.

Podshipniklar ta`mirlanganda moylash teshiklari va ariqchalar yaxshilab tozalanadi, o`rnatishdan oldin podshipnik tortilib, yupqa moylanadi.

Vaqtida moylanmagan va qizib ketgan podshipnik halqa va tebranish jismlari sirtida kamalak ranglariga xos izlar hosil bo`ladi. Metall charchashi natijasida ishchi yuzalarda yoriq, tirnalishlar hosil bo`ladi. Namlik, yuvish eritmalari va mahsulot qoldiqlari ta`sirida ishchi yuzalar zanglab qoladi. Bunday sirtlar tozalanadi, agar sirtlarda yoriqlar bo`lsa, yangisiga almashtiriladi.

Yangi podshipnik o`rnatishdan oldin 6-8 % mineral moy qo`shilgan benzin yoki 60-90⁰C qizdirilgan 12 va 20 markali indstrial moy bilan yuviladi. Yuvilgan podshipniklar qog’ozda quritiladi. Bunda chang, metall zarralari tushishdan ehtiyot bo`lish lozim. So`ngra qo`l bilan aylantirilib, uning sozligi tekshiriladi. Podshipnikni valga o`rnatishda qo`l pressi yoki montaj trubasiga bolg’a bilan urishdan foydalaniladi. O`rnatishda bevosita bolg’a bilan halqa ustiga zarb berish, tebranish jismlarini va halqani zo`riqtirishga yo`l qo`ymaslik lozim. Podshipnikni o`rnatishda ularni issiq 70-80⁰C moyda isitgan ma`qul.

2. 
   Val va o`qlarni ta`mirlash
   

Val va o`qlar o`ta yuqori yuklanish, tiqilib qolish, ishqalanish, moylash sifati pastligi yoki umuman moylanmasligi, hamda ishqalanish yuzasiga begona jismlarning tushib qolishi natijasida yeyiladi. Yeyilish va nuqsonlarning xarakterli turlari quyidagilar:

• 
  val egilishi,
  
• 
  bo`yinchasining yeyilishi,
  
• 
  rezba va moylash teshiklarining ishdan chiqishi,
  
• 
  darz ketishlar,
  
• 
  shponka ariqchasining yeyilishi,
  
• 
  buralish deformatsiyasiga uchrashi va b.
  

Ta`mir markaziy teshiklarni parma bilan tiklashdan boshlanadi. Ozroq ovallikni, timdalanishni ishqalash yordamida yo`qotiladi. Agar val bo`yinchasining oldingi o`lchamiga keltirish kerak bo`lsa, unda avvaliga tokarlik dastgohida mexanik ishlov berish yo`li bilan tekislanadi, shundan keyin epoksid elim yoki presslash bilan vtulkalar o`rnatiladi va yana mexanik ishlov beriladi. Shu maqsadda yana metallizatsiya, metallni eritib quyish, xromlash va boshqa usullarni qo`llash mumkin. Shponka ariqchasi yeyilsa bu ariqchaga metall eritib quyiladi va yuzasi tokarlik dastgohida mexanik ishlov beriladi, undan keyin frezerlik dastgohida ariqcha turgan yuzaning qarama-qarshi yuzasida yangi shponka ariqchasi ochiladi.

Bu usullar valda egrilik bo`lmagan holda qo`llaniladi, aks holda, dastlab egrilik to`g`rilanadi. To`g`rilash sovuq yoki issiq holatda tokarlik dastgohida ko`targich va boshqa uskunalar yordamida yoki pressda bajariladi (2.6.1-rasm).




2.6.1- rasm. Valni pressda rostlash

Ta`mirlangan val quyidagi talablarga javob berishi lozim:

- val urishi 1000 mm da 0,02...0,06 mm dan oshmasligi;

- val bo`yinchasida xastalik, g’ovaklik, g’adir-budurlik bo`lmasligi;

- bo`yincha yuzasining qattiqligi HRC 45…56 bo`lishi lozim.

2. 
   Stanina, rama va muftalarni ta`mirlash
   

• 
  darz ketish;
  
• 
  teshilish;
  
• 
  chiqib turuvchi qismning sinishi;
  
• 
  teshiklardagi rezbaning yeyilishi;
  
• 
  teshikning yeyilishi;
  
• 
  zichlagich qistirmaning yeyilishi va b.
  

1- darz joyi; 2- stamina; 3-zinapoyasimon parmalash; 4- teshilgan joy;

5- metall probka; 6- vint.
Mashina staninasiga darz paydo bo’lsa, dastlab darzning tarqalib ketishini oldini olish uchun stanina yoki ramada darzning ikki uchida zinopoyali parmalash ishlatiladi va bir nechta parma yordamida parmalanadi (2.6.2-rasm, a), keyin darz bo`yicha kanal o`yiladi, kanalchaga payvadlash yo`li bilan metall quyiladi va yuza egov va boshqa asboblar bilan silliqlanadi.

Stanina teshilsa (2.6.2-rasm, b) teshik kattaroq diametrli parma bilan parmaladi, teshik ichida ichki rezba ochiladi, teshik diametriga to’g’ri keladigan metal probka tayyorlanib, uhda tashqi rezba ochiladi, teshikka probka kiygiziladi, vint bilan mahkamlanadi va vint kallagi kesib tashlanadi.

1- metal chizg’ich; 2,3 – yarim muftalar.

Ta`mirdan so`ng va ishlatish paytida muftali birikma markazlashuvi doimiy ravishda tekshirib turilishi lozim.

Markazdan qochma friktsion muftalarda avvalo nakladkalar yeyiladi. Buning sababi tabiiy ishqalanish, nakladkaga suv, mahsulot, yuvish eritmalari, moy tushishidir. Ta`mirlashda elektrodvigatel yoki separator staninasi qopqog`i ochilib, mufta ajratiladi. Kolodka ochilishidan oldin unga va barmoqlarga belgilar qo`yiladi. Kolodkani o`qdan ajratish uchun passatij yordamida shplint olinadi. Shayba olinib kolodka ajratiladi. Moylangan nakladkalar benzin bilan yuvilib, jilvir qog`oz bilan tozalanadi va o`qqa o`rnatiladi. Yeyilish 50 % dan ortganda, eski nakladka olib tashlanadi, yangisi kesiladi, teshik parmalanadi va parchin mix qilinadi.
2.6.3 Uzatmalarni ta`mirlash
Tasmali uzatmalarni ta`mirlash. Tasma va shkivlarni toza holda saqlash lozim. Tasmadagi iflosliklar yog`och qirg`ich yoki pichoqning orqa tomoni bilan qirqib tashlanadi. So`ngra tasma sovunli suvda yuviladi va quritiladi. Tasmani moy tushishdan asrash lozim. Ishqalanishni oshirish uchun konifoldan foydalanish maqsadga muvofiq emas, chunki bunda tasma mo`rt bo`lib qoladi. Ponasimon tasmalarni ishlatishda tasma sirpanishi natijasida shkiv ariqchalari yeyiladi. Agar tasma shkiv ariqchasi ostiga tegib qolsa va yon tomonlari bilan zichlashmasa, shkiv ta`mirlanadi. Buning uchun shkiv ariqchasining yon tomoni va asosi qiriladi. Tayyorlash noaniqligi, metallning bir jinsli bo`lmaganligi natijasida aylanuvchi detallarda disbalans hosil bo`lishi mumkin. Bunda detalning og`irlik markazi aylanish o`qiga nisbatan siljib qoladi. Bunday holda aylanuvchi detallar bir tekis aylanmaydi. Muvozanatlashtirilmagan kuch P vujudga kelib (2.6.4-rasm), podshipkalarning tez ishdan chiqishiga olib keladi.
(2.6.1)
M – detal massasi, kg; ω – aylanishning burchak tezligi, c^-1;

(2.6.2)

n – aylanishlar soni, ayl/min.





2.6.4-rasm. Muvozanatlashtirilmagan

kuch P ni hisoblashga doir.
O – aylanuvchi detal simmetriya markazi; Q – og’irlik kuchi; ∆ - detal simmetriya va og’irlik markazidan o’tadigan to’g’ri chiziqlar orasidagi farq, m.

Shuning uchun ham shkiv, shesternya, yulduzchalar, sim g`ildiraklari valga o`rnatishdan oldin muvozanatlashtiriladi. Muvozanatlashtirish statik va dinamik bo`lishi mumkin. Shkivlarni statik muvozanatlashirishda, ularning aylanish va og`irlik markazlari yaqinlashtiriladi. Bunda shkivga o`q kiydirilib asos prizma yoki roliklar ustiga o`rnatiladi. Avvalo ular yuzalarning gorizontalligi ta`minlanishi lozim. Shkiv prizma ustida ohista aylantirib yuboriladi. Shkivning og`irroq qismi holatini egallagan holda to`xtab qoladi. So`ngra shkivning ushbu og`ir qismidan normadan ortiqcha vazn olib tashlanadi yoki qarama-qarshi tomoniga metall payvandlanadi. Muvozanatlashtirilgan shkiv har aylantirilganida turli holatlarda to`xtab qoladi. Muvozanatlashtirilgan shkiv valga tarang holatda presslanadi. Vallarning parallelligi, yon tomonlarning bir tekislikda yotishi, radial va yonaki zarbalar yotish chizig`i yoki metall sim bilan tekshiriladi.

Yangi tasmalarni o`rnatishdan oldin, uni barabanga kiydirilib, 1 mm<sup>2</sup> kesim yuzasiga 0,3-0,35 kg miqdordagi yuk 2-3 sutka davomida osib qo`yiladi. So`ngra, tasmani o`tkazishni osonlashtirish uchun elektrodvigatel asos bo`ylab bir oz siljitiladi, qo`l yordamida tasma oldin etakchi, so`ngra etaklanuvchi shkivga kiydiriladi. Tasma elektrodvigatelni siljitish yoki taranglovchi roliklar yordamida taranglashtiriladi.

Tishli va chervyakli uzatmalarni ta`mirlash. Tishli g`ildiraklarda tishlarning yeyilishi, sinishi, gubchakka yoriqlar hosil bo`lishi, shponka ariqchalari, val va teshiklarning yeyilishi kabi nuqsonlar uchraydi. G’ildirak tishlarining yeyilish darajasi chegarasi ∆S= 0,15÷0,35 m, (bu yerda S – tish qalinligi, m – tishli uzatma ilashish moduli). Yeyilish darajasini tish qalinligini qaqiqiy o’lchamini shtangenzubomer yoki shtangensirkul bilan g’ildirak yasovchi aylanasi bo’yicha o’lchab, tish birlamchi qalinligi qiymatidan ayiradilar.

Yeyilgan tishlar qattiq qotishmalarni eritib quyish, so`ngra yo`nuvchi, silliqlovchi stanoklarda ishlov berish yo`li bilan qayta tiklanishi mumkin. Bunda qayta tiklangan tish shaklini shablon bilan nazorat qilib turiladi. G`ildirak gubchagidagi yoriqlar odatda payvandlanmaydi, balki unga issiq holatda xomut yoki bandaj presslanadi. Yeyilgan tishlar tishli g`ildiraklar iqtisodiy tejamsiz hollarda yangisiga almashtiriladi. Yangi yoki ta`mirlangan g`ildiraklar valga presslanadi yoki yumshoq zichlagich orqali bolg`a bilan urib o`rnatiladi.

Yig`ilgandan so`ng, o`qlararo masofa, tishlar ishchi yuzalarining ilashuv darajasi, g`ildiraklarning radial va yonaki silkinishi tekshiriladi. Tishlar ilashuvi to`g`riligi tegish izlariga ko`ra tekshiriladi. Buning uchun etakchi g`ildirak tishlar olifda eritilgan yupqa kuya yoki sinka qatlami bilan bo`yaladi. So`ngra, uzatma bir necha marta aylantiriladi. Bunda etaklanuvchi g`ildirak tishlarida izlar qoladi. To`g`ri yig`ilgan uzatmada tishlarning o`rta qismida izlar qolishi kerak. Agar iz tishning yuqori qismida hosil bo`lsa, o`qlararo masofa talab qilinganidan katta, pastki qismida hosil bo`lsa, keragidan kichik. Agar iz tishdan o`ng yoki chap tomonga siljigan bo`lsa, g`ildiraklar egri o`rnatilgan. Konussimon tishli uzatmalar ilashuvi to`g`riligini tekshirish ham yuqoridagidek amalga oshiriladi. Ilashuv to`g`ri bo`lmasa, tishlarni abraziv kukun va pastalar yordamida silliqlash, moylangan holda yuqori yuklamada ishlatish yo`li bilan bu nuqson bartaraf qilinadi.

Chervyak uzatmalarda g`ildirak bronza yoki tekstolitdan tayyorlanganligi uchun g`ildirak chervyakdan tezroq yeyiladi. Gubchak yeyilganda gubchak yoki g`ildirak to`liq almashtiriladi. Chervyakli uzutmalarni yig`ishda o`qlararo masofa, vallar holati, tishlar orasidagi tirqish, ilashish tekshiriladi. Chervyak juftligini o`rnatish holati shablon, shup, shoqul, chizg`ich va obtarozi yordamida nazorat qilinadi.

Zanjirli uzatmalarni ta`mirlash. Zanjirli uzatma detallari - zanjir va yulduzchalar yeyilishining asosiy sabablari: yulduzchalar o`qlari paralleligining buzilishi, zanjirning kam yoki ortiqcha tarangligi, zanjir va yulduzchalar qadamlarning har xilligi, yuqori temperatura va sifatsiz moylashlar, valda yulduzchaning o’q bo’ylab siljisi bo`lishi mumkin.

Zanjir tarangligi susaysa yulduzcha tishlari uchiga ilashib, zanjir cho`ziladi, yulduzchadan sakrab chiqadi, uzatma shovqin va siltanishlar bilan ishlaydi, natijada zanjir uzilishi yoki tishlar sinishi mumkin.

Zanjir yeyilishi, cho`zilishi uning qadamining ortishi bilan xarakterlanadi va qadam boshlang`ich o`lchamiga nisbatan foizlarda ifodalanadi. Qulaylik va yuqori aniqlik uchun 50 ta bo`g`in uzunlikdagi zanjir uzunligi o`lchanadi. Buning uchun zanjir vertikal holda osiladi va pastki uchiga yuk mahkamlanadi.

Vtulkali rolikli zanjirlar uchun qadamning ruxsat etilgan ortishi quyidagicha:

∆ t = (l₁ - l / l) × 100 % = (490 – 476,3 / 476,3) × 100 % = 2,88 > 2 %.

Demak, ushbu zanjir yaroqsiz ekan.

Zanjirli uzatmani ta`mirlashda yeyilgan yulduzcha va zanjir yangisiga almashtiriladi. Bo’g’inni almashtirish uchun borodok bilan o’q-asos urib chiqariladi. Yangi zanjir va yulduzcha qadami bir xil bo`lishi lozim. Aks holda zanjir uzulishi yoki yulduzcha tishi sinishi mumkin. Zanjirni o`rnatishdan oldin bo`g`inlarni tekshirish maqsadida uning har bir sharniri qo`lda egib ko`riladi. So`ngra zanjir kerosinda yuviladi va artiladi. Bir soat davomida issiq moyda qaynatiladi, yulduzcha kiydirilib, biriktiruvchi bo’g’in biriktiriladi (2.6.5-rasm, c). Zanjirlarni УС-1 va УТ-1 rusumidagi moylar bilan moylanadi. Zanjirning osilish darajasi zanjirning etakchi tarmog`iga chizg`ichni qo`yish yo`li bilan aniqlanadi. Bunda zanjir o`qlararo masofaning 2 % ga teng qismiga, ya`ni 1 m uzunlikka 2 sm ga osilishi mumkin (2.6.5-rasm, d). Aks holda, ortiqcha taranglik yoki saltlik o`qlararo masofani o’zgartirish bilan rostlanadi.

1 - g`ilofli gayka; 2 - vint; 3,4 – ilgaklar; a – yulduzchalar o’qlari orasidagi masofa.

1. 
   Val va o’qlarda uchraydigan nuqsonlar va ularni bartaraf etish yo’llari.
   
2. 
   Stanina va ramalarni ta’mirlash haqida ma’lumot bering.
   
3. 
   Tasmali va tishli uzatmalar uchraydigan nuqsonlar va ularni bartaraf etish yo’llarini ayting.
   
4. 
   Zanjirli uzatmalarni ta’mirlashni tushuntiring.
   

• 
  Tayanch ibora va tushunchalar.
  
• 
  Mavzu bo`yicha asosiy formulalar va jadvallar yozuvi.
  
• 
  Mavzu bo`yicha asosiy rasmlar.
  

Harakatlanayotgan detallar yuzasi orasidagi ishqalanish natijasida vaqt o`tishi bilan detallar yuzasidan metall zarrachalar tushib, yuzalar plastik deformatsiyaga uchraydi va detal o`lchami asta-sekin o`zgarib (kamayib) boradi. Bu jarayon natijasi detallarning yeyilishi deyiladi.

Detallarning xizmat muddatini uzaytirish maqsadida mustahkamlash uchun ularga pechlarda termik va kimyoviy-termik usulda, lazer qurilmalarida termik ishlov beriladi, detal yuzasiga yeyilishga va korroziyaga turg`un metall quyiladi.

1. Detallarning yeyilish sabablari va turlarini o`rganish.

2. Yeyilish darajasini aniqlash usullari va bunda qo`llaniladigan asboblar bilan tanishish.

3. Detallarning yeyilish darajasini mikrometraj usulida aniqlashni o`rganish.

1. Jihoz detallarining yeyilishi haqida umumiy tushunchalar bilan tanishing.

2. Mikrometraj usuli bilan val bo`yinchasining yeyilish darajasini aniqlang. Bu uchun valchaning A, B, C (rasm 2.1-rasm, a) uch nuqtasida mikrometr yoki shtangentsirkul yordamida o`lchamlarini oling (2.1-rasm, b) va olingan o`lchamlarni valning nominal o`lchami bilan solishtiring. Solishtirish natijasida detalni ta`mirsiz ishlatib bo`ladimi yoki yo`qligi haqida xulosa qabul qilinadi. O`lchash uchun valiklarni talabalar o`qituvchidan oladilar.

3. Qilingan ishlar bo`yicha hisobot tayyorlanng (2.1-jadval to`ldiriladi va nazorat savollariga javob beriladi).

2. O’lchov asboblarining xarakteristikalrini aytib bering.

3. Mikrometraj usulining asosini tushuntirib bering.

AMALIY MASHG’ULOT № 2

Jihozni tamirlash davriyligini aniqlash va ta`mirlash reja-grafigini tuzish
Mashg’ulotning maqsadi: Jihozni ta`mirlash davriylik strukturasini tuzishni o’rganish. Jihozni ta`mirlashning yillik reja-grafigini tuzishni o`rganish.

Umumiy tushunchalar II-bobning §2.2-da keltirilgan.
Ta`mir ishlarining yillik reja grafigini tuzish uchun:

1) O`tgan yilda qachon jihoz oxirgi rejali ta`mirlanganligini bilish;

2) Jihozni texnik ko`ruvdan o`tish va ta`mirlash davriylik strukturasini tuzish kerak.

Masalan, xamir bo`luvchi mashina uchun texnik ko`ruv va ta`mirlash davriyligi pastda ko’rsatikgan.

Faraz qilamizki, jihozni oxirgi marta o`tgan yili oktyabr oyida birinchi joriy ta`mir o`tkazilgan.

Demak, ta`mirlash davriyligining grafigiga qarab xamir bo`luvchi mashinaning ta`mirlash reja-grafigi quyidagicha bo`ladi:

SHAKL № R-8

Korxona____________________ "Tasdiqlayman"

"___"______________200___y. Bosh muhandis ______________

Bosh mexanik ______________________ (imzo)

Sex boshlig`i ______________________ (imzo)
Mashg’lotni bajarish tartibi

1. Har bir talaba 2.2-jadval bo`yicha topshiriq olib, shakl № R-8 ga qarab xamir bo`luvchi jihoz uchun yoki ishlab chiqarish amaliyotida bo’lgan korxonasidagi texnologik jihozlardan biri uchun yuqoridagi ma’lumotlardan foydalanib ta`mirlashning yillik reja-grafigini tuzadi.

2. Bajargan ishi bo’yicha hisobot yozadi va nazorat savollariga javob beradi.

2.2 -jadval.

Variantlar	Joriy ta`mir o`tkazishning vaqti (oyi)	Kapital ta`mir o`tkazishning vaqti (oyi)
	avgust J1 sentyabr J3 Dekabr J2 Noyabr J1 Avgust J2	Mart Iyul Noyabr Avgust Oktyabr

Nazorat savollari
1. “Ta`mirlash davri” va "ta`mirlash vaqti" deganda nimani tushunasiz?

2. Ikki ta`mir oralig`idagi davr qanday aniqlanadi?

3. Ta`mir oralig`i davriylik strukturasi nima?

4. ROTS ni mohiyatini tushuntiring?

5. Kapital ta`mirning joriy ta`mirdan farqi nimada?

6. Ta`mir ishlarining yillik reja-grafigi qanday tuziladi?

Nuqsonlar qaydnomasi quyidagi shaklda bo`ladi:

___________________________

(bosh muhandis)

____________________________

Mashina (agregat) nuqsonlar qaydnomasi

Mashina nomi ________________________________________________

Pasport raqami ___________ Inventar raqami___________________

Turi, markasi ______________________

O`rnatilgan vaqti __________________

Ta`mirlash "____" _________20__ yildagi yillik rejag`ta`mirlash grafigi bo`yicha olib borish belgilangan.

Ta`mirlash "____" ________ dan "____" ___________20__ yil gacha olib borildi.

Qaydnomani tuzdi

"____" _________ 20__ yil _______________

imzo
Mashg’ulotni bajarish tartibi
1. Jihoz detallarini nuqsonlash usulari haqida umumiy tushunchalar bilan tanishing.

2. Markazdan qochma nasosning detallarini yuqoridagi usullar bilan nuqsoni aniqlang.

3. Nuqsonlash qaydnomasini to’ldiring.

4. Qilingan ishlar bo`yicha hisobot tayyorlang va nazorat savollariga javob bering.

2. Nuqsonlash qaydnomasi nima uchun tuziladi?

3. Detallar nuqsoni aniqlangandan keyin detallar nechta guruhga saralanadi?


II-bob BO’YICHA TEST SAVOLLARI TO`PLAMI

1. Rejali ogohlantirish ta`mirlash sistemasiga kiradigan tadbirlar nimalardan iborat?

A) Texnik xizmat ko`rsatish;

B) Joriy ta`mirlash, o`rta ta`mirlash, kapital ta`mirlash;

C) Texnik xizmat ko`rsatish, joriy ta`mirlash, o`rta ta`mirlash, kapital ta`mirlash;

D) Texnik xizmat kursatish, kapital ta`mirlash.

2. Texnik xizmat ko`rsatish davriyligi deb nimaga aytiladi?

A) Ikki ketma-ket o`tkazilgan texnik xizmat ko`rsatish orasidagi vaqt;

B) Mashinaning ikki ta`miri orasidagi vaqt;

C) Ikki kapital ta`mir orasidagi vaqt;

D) Ikki o`rta ta`mir orasidagi vaqt;

3. Ta`mirlash davri deb nimaga aytiladi?

A) Ikki ketma-ket utkazilgan texnik xizmat ko`rsatish orasidagi vaqt;

B) Ikki o`rta ta`mir orasidagi vaqt;

C) Ikki kapital ta`mir orasidagi vaqt;

D) Mashinaning ikki ta`miri orasidagi vaqt;

4. Ta`mirlashning qanday usullari mavjud?

A) Individual, qismli va ketma-ket qismli;

B) Individual, ketma-ket kismli va agregat;

C) Individual, qismli va agregat;

D)Individual, qismli, ketma-ket qismli va agregat;

5. Bolt, vint, shpil’ka, gayka va shaybalar sezilarli yeyilganda nima qilinadi?

A) Ta`mirlanadi;

B) Almashtiriladi;

C) Bolt va gayka almashtiriladi, qolganlari ta`mirlanadi;

D) Vint almashtiriladi, qolganlari ta`mirlanadi;
6. Ajralmaydigan podshipniklarda oraliq (zazor) qiymati nima bilan o`lchanadi?

A) Shangentsirkul’;

B) Lineyka;

C) Shup;

A) Ajratgich (s`yomnik);

B) Bolta;

C) Domkrat;

D) Tal’;

8. Ta`mirlangan val qanday talablarga javob berishi lozim?

A) Val urishi 1000 mm ga 0,02 .... 0,06 mm. dan oshmasligi, val bo`ynida egri - bugrilik bo`lmasligi, bo`yin yuzasining qattiqligi HRC 45 - 56;

B) Val urishi 1000 mm ga 0,03 .... 0,07 mm. dan oshmasligi, val bo`ynida egri - bugrilik bo`lmasligi, bo`yin yuzasining qattiqligi HRC 45 - 56;

C) Val urishi 1000 mm ga 0,02 .... 0,06 mm. dan oshmasligi, val bo`ynida egri - bugrilik bo`lmasligi, bo`yin yuzasining qattiqligi HRC 50 - 60;

D) Val urishi 1000 mm ga 0,05 .... 0,09 mm. dan oshmasligi, val bo`ynida egri - bugrilik bo`lmasligi, bo`yin yuzasining qattiqligi HRC 45 – 56.

9. Mashina chidamliligi nima?

A) Kafolat berilgan muddatgacha mashinaning ish qobiliyatini saqlash xususiyati;

B) Joriy va kapital orasidagi vaqt;

C) Ishlatish davrining chegaraviy muddati;

D) Chegara holatigacha ishning kalendar muddati;

10. Jihozning ish qobiliyati nima?

A) Jihoz bajargan ishlarning hajmi yoki davom etish vaqti;

B) Jihozni texnik shartlar va DStga belgilangan talab bo`yicha o`z funktsiyasini bajarish holati;

C) Ishlatish davrining chegaralangan muddati;

D) Buzilmasdan ishlash xossasi.

11. Mutloq yeyilish nima?

A) Yeyilish hajdaqiqaing bajaradigan ishga nisbati;

B) Materialning yeyilishga qarshilik ko`rsatishi;

C) Detal hajdaqiqaing, o`lchamlarining va vaznining o`zgarishi;

D) Detalning ishqalanish ta`sirida yeyilishi.

12. Yeyilish tezligi nima?

A) Yeyilish hajdaqiqaing bajaradigan ishga nisbati;

B) Materialning yeyilishga qarshilik ko`rsatishi;

C) Detal hajdaqiqaing, o`lchamlarining va vaznining o`zgarishi;

D) Yeyilish hajdaqiqaing u sodir bo`lgan vaqtga nisbati.

13. Yeyilish jadalligi nima?

A) Yeyilish hajdaqiqaing bajaradigan ishga nisbati;

B) Materialning yeyilishga qarshilik ko`rsatishi;

C) Detal hajdaqiqaing, o`lchamlarining va vaznining o`zgarishi;

D) Yeyilish hajdaqiqaing u sodir bo`lgan vaqtga nisbati.

14. Yeyilishga turg’unlik nima?

A) Yeyilish hajdaqiqaing bajaradigan ishga nisbati;

B) Detal materialning eyilishga qarshilik ko`rsatishi;

C) Detal hajdaqiqaing, o`lchamlarining va vaznining o`zgarishi;

D) Detalning ishqalanish ta`sirida yeyilishi.

15. Yeyilishning kelib chiqish sabablariga ko`ra qaysi turlari bor?

A) Termik, avariyali;

B) Mexanik, termik;

C) Avariyali, kimyoviy, mexanik;

D) Mexanik, termik, kimyoviy, avariyali.

16. Detal va tugunlarni moylash qurilmasi

A) Domkrat;

B) Pressmaslyonka;

C) Pressforma;

D) Lebyodka;

17. Moylash materialining qovushqoqligi oshgan sari uning harakatchanligi .......

A) oshadi;

B) kamayadi;

C) tezlashadi;

D) o`zgarmaydi;

18. Moyning qotib qolish harorati deb uni probirkaga solib 45 ⁰ ag’darganda ….... o`z holatinini o`zgarmasdan oqib tushmaydigan holatidagi haroratiga aytiladi.

A) 0,5 daqiqa;

B) 1 daqiqa;

C) 3 daqiqa;

D) 5 daqiqa;

19. Detallarni nuqsonini aniqlashning ob`ektiv usulariga ….......... kiradi.

A) kerosin sinama, mikrometraj, magnitli defektoskopiya

B) ko`zdan kechirish;

C) siypalash, o`lchash;

D) taqillatib ko`rish;

20. Nosozlik nima?

A) Mashinaning DSt va texnik shartlarining birini va bir nechtasini bajarmaslik holati;

B) Mashina DSt shartlarini bajarmaslik holati;

C) Mashina texnik shartlarini bajarmaslik holati;

D) Mashina ishdan chiqish holati

21. Podshipniklardagi suyuq moylarni almashtirish davriyligi qancha?

A) Har 1 oyda 1 marta;

B) Har 1,5 oyda 1 marta

C) Har 2 oyda 1 marta

D) Har 3 oyda 1 marta

22. Detallarni ichki va tashqi diametrini o`lchaydigan asbob.

A) Shtangentsirkul’;

B) Mikrometr;

C)Nutromer;

D) Viskozimetr;

23. Detallarning zahira normasi (dona) quyidagicha aniqlanadi:

A)

B)

C)

D)

24. Sementatsiya qanaqa jarayon?

A) Detallarni pechlarda toblash jarayoni;

B) Detallarni lazer nuri bilan mustahkamlash;

C) Katta harorat ostida karbyurizatordagi uglerod detal sirt yuzasidagi qatlamga diffuziyalanib 1-1,2 mm qalinlikdagi yuza hosil qiladigan jarayon;

D) Metall quyish jarayoni.

25. Moyning muhim xossalaridan biri - kinematik qovushqoqlik koeffitsienti ν_t (m²/s) qanday hisoblanadi?

A)

B)

C)

D)

26. Ishqalanayotgan sirtlarni moylash asosan qaysi maqsadlarda amalga oshiriladi?

A) Ishqalanish natijasida yo`qoladigan energiyani tejash hamda yeyilish jadalligi va tezligini kamaytirish;

B) Sirtlarni chirish (korroziya)dan, xastaliklar va darz ketishdan himoyalash;

C) Ushbu sirtlarni isib ketishini oldini olish (moy o`ziga issiqlikni qabul qilib olish evaziga);

D) Hamma javoblar to’g’ri.
II-bob TEST JAVOBLARI

1A, 2A, 3C, 4D, 5B, 6C, 7A, 8A, 9A, 10B, 11C, 12D, 13A, 14B, 15D, 16B, 17B, 18B, 19A, 20A, 21A, 22A, 23A, 24C, 25C, 26D

III-bob. ISLAB CHIQARISH SEX ICHIDAGI QURILMALAR VA QUVURLARNI O’RNATISH, SOZLASH VA TAMIRLASH