|
Oqova suvlarni dezinfeksiyalash jarayonidaBog'liq oqova-suvlarni-dezinfeksiyalash-jarayonida-xlorning-ta-siriJournal of Advances in
Engineering Technology Vol.2(4) 2021
48
yomonlashishi bilan xlor mahsulotlarining bakteritsid ta’sirining yuqori ishonchliligi, dizayni
va operatsion boshqarishning soddaligi va boshqalar.
Oqova suvni kimyoviy tozalash suv
tarkibidagi ifloslovchi moddalarni faqatgina kimyoviy reaksiyalar yordamida ajratib olish
mumkin bo‘lgan hollarda qo‘llaniladi. Bu jarayonda ifloslovchi moddalar oksidlanib-
qaytarilishi natijasida ular toksik xususiyatini yo‘qotadi, suvda erimaydigan birikmalarga
aylanadi, kislota va ishqorlar neytrallanadi. Oqova tarkibidagi erigan yoki kolloid holidagi
organik ifloslovchi moddalarni tozalashda ozonlash usuli samara beradi, negaki ozon yuqori
darajada oksidlash xususiyatiga ega. Kimyoviy usulga elektrokimyoviy tozalash ham kiradi.
Bu jarayonda ifloslovchi moddalar parchalanib, anod sirtida elektrokimyoviy tarzda
oksidlanishi mumkin yoki ulardan qimmatbaho metallar (temir, miss va boshq.) ajratib olinib,
ishlab chiqarishga yuborilishi mumkin. Fizik-kimyoviy usul. Oqova suvlarni tozalashning
fizik-kimyoviy usuli koagulyasiya, sorbsiya, ekstraksiya, evaporatsiya, flotatsiya, ion
almashish, kristallizatsiya, dializ, dezaktivatsiya va tuzsizlantirish.
Oqova suvlar va ularni
tozalashning zamonaviy usullari.
Oqova suv deganda turli-tuman antropogen ta’sir natijasida fizik-kimyoviy xususiyatlari
o‘zgargan chuchuk suv tushuniladi. Bunday suvlar o‘z tarkibida turli ifloslovchi moddalarni
saqlaydi va kelib chiqishiga ko‘ra uch guruhga bo‘linadi:
qishloq xo‘jalik oqovalari – bular sug‘oriladigan dehqonchilik maydonlari
tuprog‘idan chiqadigan sizot suvlar bo‘lib, ular o‘z tarkibida dehqonchilikda foydalanilgan
mineral o‘g‘itlar va kimyoviy zaharlarning qoldiqlarini saqlaydi. Bunday suvlar yuqori
minerallashgan bo‘lib, maxsus suv tozalash inshootidan o‘tkazilmay zovurlar orqali ochiq suv
havzasiga tashlanadi;
maishiy oqovalar – uy-ro‘zg‘ordan chiqadigan oqindi suvlar. Bunday suvlar o‘z
tarkibida mineral va organik iflosliklarni saqlagani uchun kuchli ifloslangan suv hisoblanadi.
Ularda kislorodga bo‘lgan biologik talab (BPK-KBT) – 100-400 mg/l; kislorodga bo‘lgan
kimyoviy talab (XPK-KKT) esa 150-600 mg/l ga teng; Maishiy oqovalar kanalizatsiya tizimi
orqali suv tozalash inshootiga yuboriladi;
sanoat korxonalaridan chiqadigan ishlab-chiqarish oqovalari. Bu oqovalarning
tarkibi turli mineral chiqindilarga boy bo‘ladi va korxonaning kanalizatsiya tizimi orqali
maxsus suv tozalash inshootlariga yuboriladi.
Oqova suvlarni tozalash usullari ularning tarkibiga ko‘ra turlicha bo‘ladi. Maishiy
kommunal oqova suvlarni tozalashda universal hisoblangan mexanik, fizik-kimyoviy va
biologik usullar ko‘proq qo‘llaniladi.
Maishiy oqova suvlarni tozalash. Mexanik usul oqova tarkibidagi suvda erimagan turli
kattalikdagi predmetlarni ajratib olish va oqovani tindirishga asoslangan bo‘lib, u birlamchi
tozalashda qo‘llaniladi. Tozalashning bu bosqichida kataklarining yirikligi 16-30 mm bo‘lgan
metall panjaralar, filtrlar, qumtutgich, tik, yotiq va radial tindirgichlar, nefttutgich, yog‘tutgich
va shu kabilardan foydalaniladi. Hozirgi vaqtda oqovani mexanik tozalashda
gidrotsiklonlardan ham foydalanilmoqda. Gidrotsiklonning afzalligi – hajmining nisbatan
kichikligi sababli kam maydonni egallashi hamda quvvatining yuqoriligida.
Kanalizatsiya quvuridan chiqqan maishiy oqova dastlab panjaradan o‘tadi, unda tutib
qolingan predmetlar shu yerning o‘zida maxsus qurilmada maydalanib, yana suvga qo‘shib
yuboriladi. Panjaradan o‘tgan suv qumtutgichga tushadi. Qumtutgich tindirgichning bir turi
bo‘lib, unda suvning oqimi sekin bo‘lganligi uchun qum va boshqa og‘ir moddalarning
zarralari suv tagiga cho‘kadi, organik moddalardan yarim cho‘kmalar hosil bo‘ladi.
Tozalanishning keyingi bosqichida suv tindirgichlarga o‘tadi. Tindirgichlarning vazifasi
suvdagi muallaq moddalarni cho‘kmaga tushirib, suvning tiniqligini oshirishdan iborat.
Ularning yotiq, tik va radial turlari mavjud. Yotiq tindirgichning chuqurligi 1,5-2 m bo‘lib, tagi
qiya, bir tomoni chuqurroq, cho‘kma shu chuqurga to‘planadi. Tik tindirgich konussimon tagli
silindr bo‘lib, chuqurligi 7-9 m, kengligi 10 m bo‘ladi. Konusning ostki qismiga cho‘kmani
|
| |
