Tashkiliy ta’sir ko‘rsatish

Farmoyish berish yo‘li bilan ta’sir ko‘rsatish barcha boshqarish bo‘limlari 
va organlarining (uyg‘un) ishlashini joriy ta’minlab turishdan iborat bo‘lib, bunga 
e’lon qilinadigan yozma yoki og‘zaki ko‘rsatmalar berish, yozma shaklda nashr 
etilgan yoki og‘zaki buyruqlar vositasi bilan erishiladi. 
Tashkiliy ta’sir ko‘rsatish boshqariladigan ob’ekt (korxona)ni loyixalash 
bosqichidan boshlanadi. So‘ngra reglamentlash, normalash ishlari bajariladi. 
Jinoiy javobgarlik — bu mansab bilan bog‘lik. jinoyat sodir etilganda sud 
tomonidan qo‘llaniladigan jazodir. Shunday qilib: 
Moddiy javobgarlikka — moddiy zarar yetkazish. intizomiy javobgarlikka — 
intizomiy nojo‘ya xarakat. Ma’muriy javobgarlikka — ma’muriy xuquqbuzarlik. 
Jinoiy javobgarlikka — jinoyat asos bo‘ladi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

3. Boshqaruvning iqtisodiy usuli 
Iqtisodiy boshqaruv usullari deganda qulay mehnat sharoitlarini yaratish va 
bozor sharoitida tashkilotning rivojlanishiga maqsadli ta’sir ko‘rsatishi mumkin 
bo‘lgan iqtisodiy vositalar to‘plami tushuniladi. 
Hozigi davrda bozor iqtisiodiyotini boshqarishning iqtisodiy usullari muhim 
ahamiyat kasb etmoqda. Boshqaruvning iqtisodiy usullari kishilarga iqtisodiy 
manfaatlar orqali ta’sir ko‘rsatadi. Iqtisodiy usullarning mohiyati xodimlar va ishlab 
chiqarish jamoasiga ular manfaati bo‘lishini ta’minlovchi iqtisodiy sharoit 
yaratishdan iboratdir. Boshqaruv usullari tizimida iqtisodiy usullar yetakchi o‘rinni 
egallaydi.
Iqtisodiy usullar iqtisodiy ta’sir vositalari yig‘indisidan (narx, kredit, biznes-
reja, foyda, soliqlar, ish haqi, iqtisodiy rag‘batlantirish va b.), ya’ni xo‘jalik 
faoliyatiga ta ’sir etishning har bir jamoa mos xo‘jalik bo‘g‘ini bilan uzviy aloqada 
amal qilishini ta’minlovchi tadbirlardan iboratdir. Bozor mexanizmining muhim 
vazifalaridan biri biznes-reja va bozorning uzviy bog‘liq bo‘lishiga imkon 
yaratuvchi pul va tovar resurslari to‘g‘ri nisbatini ta’minlashdir. Bozor - bu tovar-
pul munosabatlarining doimo saqlanuvchi balansidir.
Bozor munosabatlari sharoitida rejali iqtisodiyotga nisbatan qat’iy boshqaruv 
tizimi o‘rnatiladi. Bozor tamoyillari xo‘jalik rahbarlaridan tashabbuskorlik, korxona 
faoliyati masalalari bo‘yicha yuqori natijalarga erishish maqsadida qayishqoqlik, 
tavakkalchilikni talab etadi. Bozor iqtisodiyoti ma’muriy-buyruqbozlik tizimiga 
qarama-qarshi tizim bo‘lib, bozorda narxni, soliq, kredit vositasida tartibga solish, 
eng avvalo, ijtimoiy maqsadda amalga oshiriladi.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida narx va ish haqi o‘zgarishini qat’iy tartibga 
solmay barqarorlikka erishib bo‘lmaydi. Shunday qilib, boshqaruvning iqtisodiy 
usullari juda keng imkoniyatlarga ega bo‘lib , ular mohirona va o‘z vaqtida tashkiliy 
farmoyish, ijtimoiy-psixologik va huquqiy usullar bilan qo‘shib olib borilgan 

taqdirda yaxshi natijalarga erishish mumkin. Korxonalar, aksiyador jamiyatlari, 
firmalarda muhim boshqaruv usullaridan biri — biznes-rejalardir. U iqtisodiy 
jarayonlarni umummilliy manfaatlarni ko‘zlab, xo‘jalik amaliyotida obyektiv 
iqtisodiy qonunlardan foydalanish asosida, ongli ravishda, bir maqsadga intilgan 
holda boshqarishning o‘zaro uzviy bog‘liq tizimidan iboratdir. Biznes-reja 
vositasida hal etiladigan asosiy vazifalar quyidagilardan iborat: iqtisodiyot 
rivojlanishi yo‘nalishlari va maqsadlarni amalga oshirish yo‘llarini ko‘rsatish, 
iqtisodiyotning barqaror, mutanosib o‘sishini ta’minlash, moddiy, mehnat va 
moliyaviy resurslarni tarmoqlar va ishlab chiqarishlar o‘rtasida taqsimlash va qayta 
taqsimlash, fantexnika taraqqiyoti yutuqlarini joriy etishni ta’minlash; tarmoqlararo 
integratsiya, 
tarmoq 
ichida 
ixtisoslashuv 
va 
sanoat 
kooperatsiyasini 
chuqurlashtirish; xo‘jalik yurituvchi subyektlar faoliyatini tezkor tartibga solish va 
koordinatsiya qilish.
Biznes-reja korxona, aksiyadorlar jamiyati, konsemlar faoliyatining hamma 
tomonlarini: mahsulot ishlab chiqarish va sotish, moddiy-texnik ta’minot va ishlab 
chiqarish fondlaridan foydalanish, mehnat va ish haqi, jamoada ijtimoiy jarayonlar 
va boshqalarni qamrab oladi. Bozor munosabatlari sharoitida ularga rejalashtirish 
borasida keng huquqlar beriladi. 

Download 11,13 Mb.