Masalan, bozor iqtisodiyoti sharoitida umumjamiyag manfa-atlarini ruyobga
chiqirish maqsadida quyidagi iqtisodiy boshqaruv usullariga, ya’ni:
korxonalar va xo‘jaliklarga faoliyat yuritishlarida erkinlik va mustaqillik
berish;
xo‘jaliklarni pirovard natijalariga binoan moddiy rag‘-batlantirish,
soliq imtiyozlarini berish;
korxona va xo‘jaliklar o‘rtasidagi o‘zaro shartnomalarning bajarilish
intizomini mustaxkamlash va ularning rolini oshirish;
moliya-kredit munosabatlarini takomillashtirish;
bozor munosabatlari mexanizmlari: baxo, foyda, soliq,
rentabellik, raqobat
va xokazolarga keng e’tibor beriladi.
Iqtisodiy boshqàruv usullarining asosiy vazifasi ishlab chiqariladigan
maxsulot (xizmat) birligiga sarflanadigan xarajatni kamaytirishga
imkon beruvchi
xo‘jalik mexanizmlarining yangi usullarini, shuningdek, manfaatdorlik muѕitini
vujudga keltirish va ulardan samarali foydalanishdir.
Bu usulda kishilarning shaxsiy va guruxiy manfaatlarini
yuzaga chiqarish
orqali ularning samarali ishlashi ta’minlanadi. Bu maqsadga qo‘shimcha ish xaqi
to‘lash, mukofotlar berish, bir yo‘la katta pul bilan
taqdirlash kabilar muxim
axamiyat kasb etadi. Iktisodiy metodlar boshqarishning barcha metodlari ichida
yetakchi o‘rinni egallaydi. Xar kanday darajadagi raxbar bu usulning mazmunini
yaxshi bilishi va ularni to‘gri qo‘llay olishi kerak. Boshkariluvchi ob’ektga iqtisodiy
usullar orqali ko‘rsatiladigan tasir korxonalarni:
jiddiy rejalar qabul qilishga:
mexnat va moliya resurslaridan yanada unumlirok. foydala-nishga;
yangi texnologiyalarni joriy ºèlishga;
mexnat unumdorligini oshirishga;
raqobatbop maxsulotlarni ishlab chiqarishga rag‘batlantiruvchi
va shunga
da’vat etuvchi bo‘lishi kerak.
Shu bilan birga iqtisodiy metodlar shunday tanlanishi va qo‘llanilishi kerakki,
bunda jamoalar va xar bir xodimning manfaatlarigagina emas, balki butun jamiyat
manfaatlariga rioya qilinadigan bo‘lsin. Bir korxona uchun foydali tadbir davlatga
xam foydali bo‘lsin.
Boshqarishning iqtisodiy usullari jumlasiga:
kredit va foiz stavkasi;
solik, va solik yuki;
boj tulovlari;
subsidiya va sanksiya;
litsenziya;
transfert tulovlari;
narx-navo va hokazolar kiradi.
Boshqaruv organlari, xususan, davlat bu usullarni qo‘llab,
bozorni
shakllantirish chog‘ida xam, uning o‘zini o‘zi boshqarishi bosqichida xam g‘oyat
muxim jarayonlarni boshqaradi.
Agar ma’muriy boshqarish usullari o‘zini o‘zi boshєaradigan bozor
mexanizmlariga qàrshilik ko‘rsatsa, ularga to‘sqinlik qilsa, iqtisodiy usullar esa
aksincha, ulardan foydalanishga tayanadi. Xo‘jalik soѕasiga davlatning ta’siri xam
tubdan
o‘zgaradi.
Binobarin,
ma’muriy
boshkarish
usulida
davlat
korxonalarga o‘z ta’sirini qatiy belgilangan reja orqali o‘tkazadi.
