O‘zbekiston oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro muxandislik-texnologiya instituti m. I. Maxmudov, I. X. Sidikov

137 
Analogli o‘lchangan signallarni masofaga uzatish transmissiya sistemalari 
o‘zining muvofiqlashtirilgan U/I konvertor modullari bilan birga butlangan bo‘ladi. 
6.1 – jadvalda keng qo‘llanilib kelinadigan modellar ro‘yxati keltirilgan. 
Analogli signallarni transmissiya qilish (Analog Devices) 
Kirish signali Chiqish signali Model 
Standart Izolyatsiyalangan 
±10mV,± 50 mV, ± 100 mV 0 - ± 10V, 0(4) – 20 mA 3B10
3B30 
± 10mV 0 - ± 10 V, 0(4) – 20 mA 3B11
3D31 
4 – 20 mA, 0 – 20 mA 0 – ± 10V, 0(4) – 20 mA 3B12
3B32 
Termojuftlar 0 - ± 10 V, 0(4) – 20 mA
3B37 
Pt100 0 - ± 10V , 0(4) – 20 mA 3B14
3B34 
Chastota 0 - ± 10 V, 0(4) – 20 mA 3B19
3B39
6.1 – jadval. Analogli signallarni transmissiya qilish modullarining turlari
Analogli signallarni uzoq masofalarga kuchlanish yoki tok shaklida 
transmissiya qilishning interferensiyasiz iloji yo‘q. Transmisiiya uchun mahsus 
uzatish va qabul qilish qurilmalari mavjud bo‘lib ular orasiga o‘rnatilgan kabel 
yoki shisha tolali kabel hamda elektormagnit to‘lqinlari ishlatiladi. Qurilmalarni 
batafsil ko‘rib chiqishga ilojimiz yo‘q. Signal transmissiya qilinishi uchun 
modulyatsiyalanadi. Bunda signal chastotasi ancha yuqori bo‘lgan o‘zgaruvchan 
kuchlanishning parametrlaridan biriga ta’sir etadi. Bu parametrlar amplituda yoki 
faza burchagi bo‘lishi mumkin , shu sababli ular amplitudasi modulyatsiyalangan 
va fazasi modulyatsiyalangan turlariga bo‘linadi. Amplitudasi modulyatsiyalangan 
asos signalining amplitudasi modullovchi signalning amplitudasiga qarab o‘sadi 
yoki so‘nadi. 
Faza burchagi modulyatsiyalangan signal ikki turga bo‘linadi. Faza 
modulyatsiyasida asos signalning faza burchagi modullovchi signal qiymatlariga 
qarab o‘zgaradi, chastota modulyatsiyasida bo‘lsa – chastota o‘zgaradi. Faza 
modulyatsiyasi va chastota modulyatsiyasi bir- biriga juda yaqin. Ularning farqi 
faqat modulyatsiyalangan signalda mavjud bo‘lgan chastota komponentlarini 
analiz qilganda namoyon bo‘ladi. Amplituda va faza burchagi modulyatsiya 
qilingan signallar uzluksiz transmissiya qilinishini o‘rnatib qo‘yish muhim. 
Agar modullanuvchi asos signali sinusoida shaklida bo‘lmay to‘g‘ri 
burchakli impulsli signal bo‘lsa, bunday modulyatsiya impulsli modulyatsiya deb 
ataladi. Impulsli modulyatsiya uzluksiz emas ,”vaqtda diskretlangan”, ya’ni 
o‘lchangan signal o‘rnatilgan qisqa muddatli vaqt intervallarida uzatiladi va qabul 
qilib olinadi. Impulsli modulyatsiyaning turlari ko‘p, ular bir- biridan impulslar 
parametrlari bilan farqlanadi. Ko‘rib chiqilgan amplituda modulyatsiyasiga 
o‘xshash impulsli amplituda modulyatsiyasi ham bo‘ladi. Bunda o‘lchangan signal 
impulslarning amplitudasiga ta’sir etadi. O‘lchangan signal modullanuvchi asos 

138 
bo‘lgan impuls to‘plamlari chastotasiga, impuls to‘plamiga nisbatan impuls faza 
burchagiga yoki impulslar davomiyligiga ta’sir ko‘rsatadigan bo‘lsa, modulyatsiya 
impulsli chastota modulyatsiyasi, impulsli faza modulyatsiyasi impuls davomi 
modulyatsiyasi deb ataladi. Impulsli modulyatsiyalangan signal masofaga 
transmissiya qilinganda uning asosiy chastotasi bilan birga kichik va katta 
chastotalar modullangan signalda mavjud bo‘ladi. Transmissiya qilinadigan 
signalning chastota diapazoni chegaralangan bo‘ladi. 
Signallarni transmissiya qilishda impuls - kodli modulyatsiyaning kelajagi 
bor. Bu usulda ham o‘lchangan signal chegaralangan vaqt diskret shaklida uzatilib, 
qabul qilib olinadi, lekin raqamli informatsiyaga o‘zgartiriladi. Transmissiya 
raqamli signal shaklida amalga oshirilib, qabul qilingan joyida analogli signalga 
qayta o‘zgartiriladi. 
Tanlangan modulyatsiya turiga muvofiq signal kabel, shisha tolali kabel yoki 
elektromagnit to‘lqinlar orqali uzatilganda signalning chastota diapazoni turli 
kenglikda bo‘ladi va bu hol bir vaqtda bir nechta transmissiya kanallarini 
shakllantirib turli signallarni uzatishga imkon beradi. Kanallar soni transmissiya 
muhitiga va unga qo‘yilgan talablarga bog‘liq bo‘ladi. Asosiy qoida shuki, agar 
transmissiya qilinadigan signalga tashqi interferension ta’sirlar kam bo‘lishi talab 
etilgan bo‘lsa har bir kanal uchun aniq kenglikdagi chastota diapazoni berilishi 
shart. Uzluksiz transmissiyaning yana bir afzalligi shundaki, yagona transmissiya 
kanali orqali bir necha signalni vaqt bo‘yicha bo‘lib uzatish mumkin. Bunday 
signal qabul qilinganda uzatilgan signallar bo‘laklaridan qayta tiklanib olinadi. 

Download 5,14 Mb.