38
3.2. Ilmiy-ommabop asarlarni o‘qish uslubiyati
Boshlang‘ich sinflarda ilmiy – ommabop asarlarni o‘qitishdan asosiy maqsad
bolalarga tabiat,kishilar mehnati va ijtimoiy hayoti muayyan bilim berish,bollalarni
kitob bilan mustaqil ishlashga va undan aniq bilim olishga o‘rgatishdan iborat.
Tabiatshunoslikka oid va tarixiy mavzudagi maqolalarnio‘qish bilan bog‘liq
holda tabiat hodisalarini kuzatish (masalan, daraxt kurtaklarining bortishi),
oquvchilarni dehqonlar mehnati bilan tanishtirish, mamlakatimizda yuz bergan
ozgarishlarning guvohi va ishtirokchilari bolgan insonlar bilan uchrashuvlar
uyushtirish maqsadga muvofiq. Ijtimoiy - tarixiy mazmundagi mavzular Vatanimiz
otmishi,
xalqimiz hayoti, mardonavor kurashi, ulug‘ siymolar amalga oshirgan
ishlar, tarixiy sanalar tog‘risida bilim beradi.
Oqish darsliklaridan orin olgan Beruniy,
Ibn Sino, Amir Temur, Alisher
Navoiy, Bobur va boshqa ajdodlarimiz haqidagi matnlar shular jumlasidandir. Bu
xildagi matnlar oquvchilarni nafaqat otmishimiz bilan tanishtiradi,
balki ularning
Vatan oldidagi farzandlik burchi va masuliyatni teran anglashga ham yordam beradi.
Oquvchilarda Vatanga muhabbat tuyg‘usi shu tariqa shakllanadi. Vatanimiz otmishi
haqida hikoya qilingan ilmiy-ommabop asarlar bilan tanishtirish va ularni tahlil
qilish jarayonida oquvchilar otmish bilan bugungi kunni taqqoslash imkoniga ega
boladilar. Jamiyat taraqqiyoti haqida qisqacha bolsa-da, tushuncha hosil qiladilar.
Bu borada, ayniqsa, milliy istiqlol bilan bog‘liq mavzudagi asarlar tahliliga alohida
etibor berish zarur.1-sinf dasturida o‘qish bilan bog‘liq holda kuzatish,
sayohat
darslari moljallanadi.
Masalan, yil fasllarida mavsumiy tabiat hodisalari (obhhavoning
Ozgarishi, osimlik va hayvonlarning hayoti)ni, shuningdek, dala mehnatini
kuzatish uchun tabiatga (dala, bog‘, xiyobonlarga) sayohat uyushtirish kozda
tutiladi. Sayohatda tabiatdagi mavsumiy ozgarishlar va
kishilarning mehnati
yuzasidan bolalarning nisbatan uzoq kuzatishlari uyushtiriladi.Bunday darslarda
korgazma sifatida oquv kinofilmlaridan hamfoydalanish mumkin.Tarixiy
mavzudagi maqolalarni unga mos rasmlar bilan bog‘lab oqitish kishilarning baxtli
hayot uchun intilishlari, ota-bobolarimizning dushmanlardan Vatanni saqlash uchun
qanday kurashganliklarini tushunib etishga yordam beradi;o‘quvchilar mehnat
hayotning
asosi ekanligini, insonlar turmushi mehnat tufayli rivojlanib,
farovonlashib borishini bilib oladilar.
Dasturga ko‘ra 2-sinf oquvchilari «Toshkent», «Toshkent metrosi
mavzusidagi maqolalarni oqish orqali otmish ajdodlarimiz,
ularning xizmati,
vatanimizning hozirgi taraqqiyoti haqida bilib oladilar. Bu maqolalar xalqimizning
hayoti, mehnati va kurashi haqida yangi bilim berish bilan birga, bolalarni Vatanga,
xalqqa, ona tabiatga muhabbat ruhida tarbiyalaydi.
39
Ilmiy-ommabop maqolalarni izohli o‘qish darsini uyushtirishda quyidagicha
reja asos qilib olish mumkin.
1.O‘qitiladigan matn yuzasidan bolalar tajribasi va bilimini aniqlash, ularni
matn mazmunini tushunishga tayyor maqsadida tahminiy suhbat o‘tkazish
2.Maqolani yoki uning ma’lum bir qismini o‘qish o‘quvchiga notanish
bo‘lgan so‘zlarni ma’nosi ustida ishlash.
3.maqola
rejasini tuzish
4.O‘qilgan maqola yuzasidan suxbat uyishtirish
5.Matinnng asosiy mazmunini aniqlash va reja qismlarini yoritish
6.Reja asosida maqolani qayta o‘qish
7.Maqolani yaxlit o‘qish.Bunda bolalarni qayta hikoyalashga tayyorlash va
maqola mazmunini yaxshi o‘zlshtirishga erishish maqsadi ko‘zda tutiladi.
8.Reja asosida qayta hikoyalash
9.Xulosalash va umumlashtirish.Ilmiy-ommabop maqolalarni uzviy birlikda
o‘rganish o‘quvchlarning har bir mavzuda bayon
etilgan tarixiy-adabiy
xodisalarni,ular o‘rtasidagi umumiylikni ,har bir davrga ega xususiyatlarni anglab
olishlari taminlaydi.Ular bolalarni kelgusida gazeta va jurnalarni o‘qishga
tayyorlaydi,ijtimoiy – siyosiy tabiatshunoslik atamalarni o‘zlashtirishga yordam
beradi,ularni mantiqiy tafakurini va nutqini o‘stiradi.
