315
boyitib borishni taqozo etmoqda. Xo’sh, interfaol, modellashtirilgan
metodlar qaysi jihatlari bilan ustunlik kasb etmoqda? Uning qanday
turlari,
tarkibiy tuzilishi, o’quv jarayonlarini tashkil etish shakl va
vositalari, ilgari mavjud bo‘lgan o‘qitish (Ta’lim) metodlaridan nimasi
bilan farqlanadi, uning samarasi nimalarda o‘z isbotini topadi va uning
monitoringi, baholash tizimi qanday olib boriladi degan savollarga har bir
o‘quvchi-murabbiy va pedagoglar
tayyor bo‘lishlari ular oldiga
qo‘yilayotgan eng muhim ijtimoiy buyurtma
ekanligini anglash va bu
savollarga javob berishga to‘g‘ri keladi.
“Ta’lim to’g‘risida”gi qonun va “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”da
ta’limni modernizatsiya qilish bo’yicha belgilangan vazifalarni amalgam
oshirishning asosiy me’yoriy, dasturiy xujjatlari bo’lmish o’quv rejalari
namunaviy fan dasturlari, yangi avlod darsliklari, o’quv uslubiy
qo’llanmalar ta’lim mazmuni va darajasiga qo’yiladigan talablarni aks
ettiruvchi Davlat ta’lim standartlari fan va ta’limning eng so’nggi yutuqlari
asosida qanchalik takomillashtirilmasin o’quv jarayoni va uni tashkil
etishning moddiy texnik ta’minoti
qanchalik mustahkamlanmasin,
modernizatsiya qilinmasin, olinadigan pirovard natija oxir oqibat ta’lim
jarayonini tashkil etuvchi, dars mazmuni va sifat samaradorligini
ta’minlovchi o’qituvchi – murabbiylarning kasbiy bilimi, ko’nikma
malakasiga, ijodkorligiga, tashabbuskorligi, pedagogik mahorati va
intelektual
salohiyatiga, o’quvchilarni fan bo’yicha bilimlarni egallashiga
qiziqtira olishi va eng zarur intilish qobiliyatlarini ro’yobga chiqara olish
salohiyatlariga bog‘liq bo’lib qolaveradi.
Ko’rinib turibdiki ta’lim jarayonini bunday tashkil etish eng avvalo,
bo’lg‘usi o’qituvchilarni oily dargohlarda kasbga tayyorlash jarayonida
inobatga olishni taqozo etadi. Shuning uchun oily ta’limda faoliyat olib
boruvchi professor – o’qituvchilar o’zi dars berayotgan fan bo’yicha
mashg‘ulotlarni texnologiyalashtirilgan shaklda olib borishi, shogirdlarini
mazkur faoliyatga tayyorlab borishilozim bo’ladi.
Ta’limga pedagogik texnologiyalarni tadbiq etish bo’yicha
amaliy
tajribalarni o’rganish, kuzatish va tahlil qilish shuni ko’rsatmoqdaki,
ta’limning deyarli barcha bo’g‘inlarida mashg‘ulotlarni interfaol metodlar
asosida tashkil etish keng tus olmoqda. Bizningcha bu har bir darsda
pedagogik texnologiyaning u yoki bu turini qo’llash kerak degan xulosani
bermasligi kerak. Ilg‘or pedagogik texnologiya qachon samarali bo’ladi, u
o’quvchilar uchun qiziqarli, ularni faollashtiruvchi, mustaqil va ijodiy
fikrlashga, mushohada qilishga yo’naltira olsa. Buning uchun o’qituvchi
pedagogik texnologiyani tanlashda dars mavzusi, tuzilishi, o’quvchilarni
qiziqishi, agar musiqa darslari bo’lsa
ularni nazariy, amliy, ijrochilik
imkoniyatlarini hisobga olgan holda qo’llashiga to’gri keladi.
316
Pedagogik texnologiyalarni qo’llashdan ko’zlangan asosiy maqsad va
vazifalar quyidagilarni ko’zda tutadi: Tashkil etish, hamkorlikda (
O’qituvchi va o’quvchi o’zaro munosabatlari ) ishlash, guruh bo’lib, yakka
holda ishlash, har bir o’quvchining faolligini ta’minlash, takomillashtirish,
tahlil qilish, qiyoslash, umumlashtirish, xulosa chiqarish, nazorat qilish,
baholash va hokazo.
Fanlarni o’qitish jarayonida har bir o’qituvchi pedagogik
texnologiyalarni qo’llash uchun quyidagi tayyorgarlik tizimi bo’yicha ish
tutishi maqsadga muvofiq bo’ladi:
Mavzuni aniqlash;
Maqsadni to’g‘ri qo’yish,
belgilash;
Mavzu yuzasidan o’zlashtirish lozim bo’lgan kalit so’zlarni
belgilash;
Vazifalarni 1,2,3,4…. belgilab olish;
Texnologik jarayon senariysini tuzib olish;
1.
Individual ishlash;
2.
Guruh ( kichik guruh ) va jamoa bo’lib ishlash;
3.
Butun jamoa bilan savol – javob, munozara, klaster, aqliy hujum
va boshqalar.
Reglament;
Baholash;
Xulosalash;
Tayyor holdagi texnologiyalar avval tajriba – sinovdan o’tgan va
ijobiy (yuqori) samara berganlari o’quv jarayoniga tadbiq etiladi.
Hozirgi vaqtda o’quv mashg‘ulotlarini loyihalashtirish va ayrim
fanlargagina xos texnologiyalarni qo’llashga ham e’tibor kuchaymoqda.
Xuddi shunday holatni musiqa mashg‘ulotlarini texnologiyalashtirish
tajribasida ko’rish mumkin. Bunga misol qilib ilg‘or pedagoglar tomonidan
qo’llanilayotgan “Konsert darslari”, “Viktorina darslari”, “Quvnoqlar va
zukkolar darsi”, “Musiqiy sayohat”, “Men dirijyor” kabi texnologiyalarni
ko’rsatish mumkin.
