90
Oddiy avtomatlashtirish ob‘ektlari bittadan kirish va chiqish kattaliklariga
ega. Misol uchun suv isitkichlarida chiqish kattaligi bu- suvning harorati,
rostlovchi ta‘sir- elektr
kuchlanishi U
s
hisoblanadi (isitgichga beriluvchi).
Bir necha kirish va chiqish kattaliklariga ega bo`lib, ular orasida
funksional bog‘lanish bo`lmasa, bunday ob‘ektlar ham oddiy ob‘ektlar hisoblanadi.
Murakkab ob‘ektlar bir-biri bilan funksional bog‘langan
bir necha
kattaliklarga ega bo`lgan ob‘ektlardir. Bu ob‘ektlardagi kattaliklarning o`zaro
ta‘siri va bog‘lanishi hisobga olinadi.
Masalan, suv bilan ta‘minlash tizimida uchta qurilmaning dinamik
xususiyati e‘tiborga olinishi lozim: nasos agregati, toza suv rezurvuari va uzatish
quvuri. Asosiy rostlanuvchi parametrlar: nasos agregati elektr motorining aylanish
chastotasi,
nasosning ish unumi, suvning yuqori va pastki sath belgilari,
suvning
quvurdan o`tish vaqti va tezligi hisoblanadi.
10.1- rasm Bitta kirish va chiqish
signaliga
ega
bo`lgan
oddiy
avtomatlashtirish
ob’ektning
tarkibiy
ko`riniish
10.2– rasm. Bir nechta bog’lanmagan
kirish va chiqish signaliga ega bo`lgan
oddiy
avtomatlashtirish
ob’ektining
tarkibiy ko`rinishi
AO–Avtomatlashtirish ob’ekti;
-kiruvchi kattalik; u
1,
y
2
- chiquvchi kattalik.
Barcha ko`rib chiqilgan avtomatlashtirish ob‘ektlari
murakkab ichki
tarkibiy tuzilishiga ega. Ularni bir-biri bilan bog‘langan bir necha funksional
bo`limlardan tashkil topgan qurilma sifatida ko`rsatish mumkin. Masalan:
avtomatlashtirish ob‘ekti (AO) tarkibida boshqariluvchi ob‘ektga ko`rsatuvchi
rostlovchi qurilmani (RO) ajratib ko`rsatish mumkin.
BO uchta asosiy kattalik bilan harakterlanadi:u-ob‘ektda
modda yoki
energetik potensial mavjudligini ko`rsatuvchi chiqish kattaligi.
X
t.t
-tashqi ta‘sir
(modda oqimi yoki energiyaning natijaviy qiymati),
X
yuk
, X
n
-chetga chiqishlar.
(17-rasm)
91
m
i
n
i
т
т
Xni
ki
X
X
1
1
.
.
(10.2)
Ob‘ektdagi balans holatini ushlab turish uchun
X= X
r
-X
t.t.
shart bajarilashi
mavjudligi bo`lsa, ob‘ektni berilgan turg‘un rejimga qaytarish mumkin.
Ob‘ektga beriluvchi
X
r
rostlovchi ta‘sir bir vaqtni o`zida
rostlovchi
organning chiqish kattaligi hisoblanadi (elektr energiyasining berilishi,
turli
qopqoq, to`sqichlarning ochilishi).
X
r
= X
t.t.
yoki
X
r
-X
t.t.
= 0
(10.3)
10.3- rasm. Avtomatlashtirish ob’ektining tarkibiy ko`rinishi (a) va
boshqarish ob’ektiga ko`rsatiluvchi ta’sirlar (b)
Texnologik jarayonlar boshqarish ob‘ektlari sifatida ko`rilganda ular
to`g‘risida boshlang‘ich axborotga ega bo`lish kerak. Buning uchun quyidagi
ma‘lumotlarni bilish talab qilinadi.
- avtomatlashtirish ob‘ektlarining sig‘imi va ularning o`zaro aloqasi (bir
sig‘imli, ko`p sig‘imli ob‘ektlar);
- texnologik jarayonning sifat ko`rsatkichlariga bo`lgan talablar;
- tashqi ta‘sirlarning ahamiyati, vaqt davomida o`zgarishi, ta‘sir qilish joyi;
- rostlovchi ta‘sirlarning ahamiyati va rostlovchi
organlarning uzatish
funksiyalari.
