30
-murakkab, o„ziga xos konstruksiyadagi, turli nomdagi
detallarni kam va bir
nomdagi detallarni ko„p ishlatish;
-butun buyumni tayyorlash va detallarga mexanik ishlov berishda mehnat sarfi
va tannarxni pasaytirish uchun ishlov berilishi qulay bo„lgan yuzalarga ega bo„lgan
detallarni yaratish;
-detallarda asoslash uchun qulay yuzalarni bo„lishi;
-detallar uchun tayyorlamalarni olishni eng muqobil usulini tanlash;
-o„zaroalmashuvchan detallar tayyorlash orqali yig„ishdagi qo„shimcha
chilangarlik-qayta sozlash ishlarini to„liq bartaraf etish yoki kamaytirish.
-yig„ish jarayonini soddalashtirish.
1.2-jadvalda konstruksiyalarni texnologiyaviyligi tahlil etish misol tariqasida
keltirilgan. Konstruksiyalar va texnologik talablar:
Tayyorlamani olish usulini tanlash.
Konstruktor mavjud standartlar bo„yicha
tayyorlamaning
materiali, uning markasini, shuningdek kerakli termik ishlov berishni
tayinlaydi. Detallarni mashinada ishlash sharoitini hisobga olib, konstruktor dastlabki
tayyorlama olishni maqbul usulini (quyma o„rniga bolg„alash, prokat o„rniga
bolg„alash) ko„rsatishi mumkin, bu ma‟lumotlar asosida
texnolog tayyorlama olishni
aniq bir usulini tanlaydi. Usul tanlashda qo„yidagilarga e‟tibor qilinadi:
-tayyorlama materialini texnologik tasnifi, ya‟ni uning quyuluvchanlik xosasi va
bosim ostida ishlov berishda plastik deformatsiyalana olish qobiliyati, qo„llash
natijasida olinadigan tayyorlama materialining tuzilmaviy o„zgarishi (bolg„alashda
tolalarni joylashishi, quymada donalarni kattaligi va boshqalar);
-tayyorlaman konsruktiv shakli va o„lchamlari;
-tayyorlama tayyorlashda
talab qilingan aniqlik, uning yuza sifati va
g„adir-budurligi, ishlab chiqarish dasturi va u dasturni bajarilishi uchun berilgan
muddat.
31
5.1-jadval
Konstruksiyalar va texnologik talablar
№
Asosiy
texnologik
talablar
Konstruksiya
Texnologiyabop
konstruksiya
afzalligi
Notexnologiy
aviy-ligi
Texnologiyavi
yligi
1
Ishlovber
iladiganyuzal
arniyaxlit
qilish
tavsiyaetilma
ydi
1.Ishlovberishv
aqtivaasbobsarfikam
ayadi
2.Ishlovberisha
niqligivatozaligiosh
adi
2
Ishlovber
iladiganyuzal
arni bir xil
balandlikda
joylashtirish
kerak
1.Unumdor
ishlov berish usulini
qo„llash mumkin
bo„ladi
2.Nazoratni
soddalashtiradi
3
Pog„anal
i
teshiklarda
nisbatan aniq
pog„anani
ochiq
qilish
tavsiya
etiladi
1. Ishlov
berishni mehnat
sarfini kamayadi
2.Ishlov berishni va
asbob
konstruksiyasi
soddalashadi
4
Kesuvchi
asbobni erkin
kirishi va
chiqishi
imkoniyati
1. Asbobni
sinishdan saqlanadi.
2.Unumdorlik ortadi
Tayyorlama tayyorlash usulini tanlashga shuningdek qo„shimcha ravishda
qo„yidagilar ta‟sir qiladi:
-texnologik vositani tayyorlash vaqti (shtamplarni,
modellarni, pres qoliplarni va
boshqalarni tayyorlash);
-tegishli texnologik jixozni mavjudligi va jarayonni xoxlagan darajada
avtomatlashtirish.
32
Tanlangan usul detalni tayyorlashda eng kam tannarxni ta‟minlashi kerak, ya‟ni
materialga, tayyorlama tayyorlashga va keyingi mexanik ishlov berishga sarflangan
xarajat yuklama xarajatlar bilan birga minimal bo„lishi kerak.
Tayyorlamani tayyorlash aniqligini oshishi va uning shaklini tayyor detal
konfiguratsiyasiga yaqinlashishi bilan mexanik ishlov berishni solishtirma salmog„i
keskin pasayadi. Lekin tayyorlama olish uchun vositaga
ketgan xarajat iqtisodiy
qoplamasligi sababli hamma usullar ham foyda keltiradigan bo„lavermaydi.
