O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi a. A. Safoev, E. A. Normatov, I. Ya. Rajabov




Download 8,1 Mb.
Pdf ko'rish
bet62/123
Sana20.05.2024
Hajmi8,1 Mb.
#244991
TuriУчебник
1   ...   58   59   60   61   62   63   64   65   ...   123
Bog'liq
Darslik Safoev ТМТ 2017 (Lotincha)

Vaqt me‟yorini tarkibi. 
Operatsiya uchun vaqt me‟yori - donaviy va vaqt 
quyidagi formula orqali ifodalanishi mumkin: 
.
.
tan
k
h
op
dоnа
T
T
T
T



bu erda; 
op
T
- operativ vaqt;
tan
T
- tanaffus vaqti;
.
.
k
h
T
- hizmat ko„rsatish vaqti.
Operativ vaqt 
a
T
asosiy (texnologik) bilan 
e
T
yordamchi vaqtlarni yig„indisiga 
teng: 


139 
е
а
op
T
T
T


U har bir detalga ishlov berishda takrorlanishi bilan tasniflanadi. 
Asosiy (texnologik) vaqt tayyorlama va detalni o„lchamini, shaklini, yuza 
qatlamining xususiyatini, materialini tuzilishini yoki boshqa fizik-mexanik xosasini 
o„zgarishiga yoki yig„ish jarayonida ularning holatini o„zgarishga sarflanadi. 
Dastgohda ishlov berishda asosiy vaqt quyidagi formula bo„yicha aniqlanadi. 
S
L
T
x
a

bu erda;
x
L
- hisobdagi ishlov berish uzunligi (surish yo„nalishi bo„yicha 
tayyorlama yoki asbobni yo„li) mm.da; 
S
- surish qiymati (surish tezligi), mm/min.
Berilgan formuladan foydalanib, har qanday ishlov berish usuli uchun 
a
T
ni 
aniqlash mumkin. Masalan: yo„nish uchun formula quyidagi ko„rinishda bo„ladi (5.6-
rasm). 
S
n
l
l
L
T
A




)
(
2
1
min 
);
(
2
1
l
l
L
L
p



S
S
n


mm/min 
5.6-rasm. Tokarli ishlov berishda asosiy vaqtni hisoblash sxemasi 
L
- ishlov berilayotgan yuza uzunligi, mm: 
1
l
- asbobni detalga nisbatan harakatlanishidagi urilishini yo„qotish uchun zarur 
bo„lgan qo„shimcha masofa, mm texnologik tizimni deformatsiyalanishi va kinematik 
zanjirdagi oraliq, o„lchamlarni tebranishi natijasida urilish bo„lish extimoli bo„ladi. 


140 
2
l
- asbobni chiqishi uchun harakatlanish masofasi, mm. 
Asosiy vaqt mashinali va qo„lli bo„lishi mumkin. Agar barcha tayyorlama 
xususiyatidagi o„zgarishlari inson ishtirokisiz jixoz yordamida amalga oshirilsa
asosiy vaqt mashinali deb ataladi.
Agar barcha ishlar jixozlarsiz qo„lda bajarilsa asosiy vaqt qo„lli deyiladi[7]. 
Yordamchi vaqt detallarning o„lchamlari va shakl o„zgarishiga to„g„ridan-to„g„ri 
bog„liq bo„lmagan har xil turdagi uslublarga sarflanadi. Bularga: detalni o„rnatish va 
maxkamlash, ishlov berib bo„lingandan so„ng detalni bo„shatib echib olish, dastgohni 
yuritish va to„xtatish, o„lchovni amalga oshirish, asbobni keltirish va qaytarish va 
hokazo ishlar kiradi. 
Yordamchi vaqt asosiy mashinali vaqtni qoplaydigan va qoplamaydigan 
vaqtlarga bo„linadi. Operativ vaqtga jixozni avtomatik ishlash vaqtida qo„lli ish vaqt 
sarfi qo„sxilmaydi, bundan kelib chiqadiki operativ vaqtga, faqat asosiy mashinali 
vaqtni qoplaydigan yordamchi vaqt qo„sxiladi. 
Hizmat ko„rsatish vaqti 
.
.
к

asosan ikki qismga bo„linadi – ish joyida texnik 
hizmat ko„rsatish vaqti va ish joyida tashqiliy hizmat ko„rsatish vaqti. 
.
.
.
tash
k
tex
k
h
T
T
T


Bu vaqtda har qaysi detalga ishlov berish takrorlanmaydi. 
Texnik hizmat ko„rsatish vaqti dastgoh – moslama – asbob – detal tizimini 
sozlashga, o„tmaslashgan kesuvchi asbobni almashtirishga, asbobdan qirindilarni 
olishga va hokazolarga sarflanadi. 
Ish joyiga tashqiliy hizmat ko„rsatish vaqti jixozni tozalash va moylashga, 
dastgohdan qirindilarni olishga, ish joyini tartibga keltirishga va hokazolarga 
sarflanadi.
Dam olish uchun tanaffus vaqti faqat belgilangan ish sharoitini, masalan jadal 
mehnat talab qiladigan yoki katta jismoniy kuch sarflanadigan ishlarni o„z ichiga 
oladi. Me‟yoriy ish sharoitlarida, asosan operativ vaqtni 2,5% ga teng vaqt faqat 
tabiiy zaruratlar uchun me‟yorlashtiriladi.


141 
.
Kтто
T
K
t
K
t
T
асбоб
T
T
соз
соз
T





Bu erda: 
соз
t
- har sozlashda sarflanadigan vaqt. 
соз
K
- asbob almashtirilgunga qadar, uni ishlash vaqtidagi sozlashlar soni; 
T
t
- asbobni har bir ta‟mirlanishdagi sarflanadigan vaqti; 
T
K
- asbobni almashtirgunga qadar, uni ishlash vaqtidagi ta‟minlashlar soni; 
асбоб
T
- O„tmaslashgan asbobni almashtirgunga qadar sarflanadigan vaqt; 
Kтто
- Belgilangan asbobni almashtirilgunga qadar ishlov berilgan
tayyorlamalar soni. 
Berilgan tayyorlama partiyasiga ishlov berishda tayyorlov – yakuniy vaqt 
.
.
к
д
T
sarflari amalga oshiriladi. Tayyorlov-yakuniy vaqt, tayyorlama partiyasiga ishlov 
berish uchun chizmalar va ishlar bilan tanishish, jixoz, moslama va asboblarni 
tayyorlash va sozlash, berilgan partiya bo„yicha ish tugagandan keyin vositalarni 
echish va topshirish hamda ishni topshirish uchun sarflanadi. 
Tayyorlov – yakuniy vaqt, ish bajaradigan jixozlar, ish tasnifga, sozlashni 
murakkablik darajasiga bog„liq bo„lib, partiya xajmiga bog„liq bo„lmaydi, shuning 
uchun ham partiyalab ish bajarishda, berilgan partiyaning aniqlanadigan vaqt me‟yori 
quyidagicha ifodalanadi: 
n
T
T
T
g
тя
парт



.
.
bu erda: 
.
тя
T
- tayyorlov-yakuniy vaqt me‟yori; 
g
T
- donabay vaqt me‟yori; 
n
- partiyadagi tayyorlamalar soni. 
U holda kalkulatsiyalangan vaqt me‟yori deb ataluvchi donabay vaqt 
quyidagicha aniqlanadi: 
n
T
T
T
тя
g
k




142 
Texnik vaqt me‟yori doimo bir xil darajada turmaydi. Ishlab chiqarish 
jarayonining takomillashtirish, ishchi xodimlarni texnik – madaniyatini o„sish 
miqdorida, texnik vaqt me‟yori kamayadi. 

Download 8,1 Mb.
1   ...   58   59   60   61   62   63   64   65   ...   123




Download 8,1 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi a. A. Safoev, E. A. Normatov, I. Ya. Rajabov

Download 8,1 Mb.
Pdf ko'rish