158
Qisqacha tasnifi- detallar va sotib olinadigan mahsulotlar yig„ishni
talab
etadigan holatga keltirish; dekonservatsiyalash, yuvish, o„lchamli guruhlarga
ajratish, taxlash va xakozolar.
Yig„ishni umumiy mehnat sarfidagi solishtirma salmog„i-5-7 % kichik seriyali
ishlab chiqarishda va 8-10 % - ommaviy ishlab chiqarishda.
2.Etkazish ishlari;
Qisqacha tasnifi-birikmalarni yig„uvchanligi ularga texnik talablarni ta‟minlash
bilan bog„liq ishlar: kesish, tozalash, parmalash, jilvirlash va hakozolar.yig„ishni
umumiy mexnat sarfidagi solishtirma salmog„i 44-47%
-mayda seriyali ishlab
chiqarishda va 70-75% ommaviy ishlab chiqarishda.
4.Sozlash ishlari;
Qisqacha
tasnifi-yig„ma
birliklar
va
mahsulotda
detallarni
o„zaroalmashuvchanlik talab etilgan aniqligini ta‟minlash maqsadidagi yig„ish
jarayoni va u tugagandan so„ng bajariladigan ishlar.
Yig„ishni umumiy mehnat sarfidagi solishtirma salmog„i 7-9%-seryali ishlab
chiqarishda va 6-7%-ommaviy ishlab chiqarishda.
5.Nazorat ishlari.
Qisqacha
tasnifi-chizma
va
yig„ishga
texnik
talablar
belgilangan
ko„rsatkichlarga yig„ma birliklar va mahsulotlarni mos kelishini tekshirish,
maqsadida yig„ish jarayonida yoki u tugagandan so„ng bajariladigan ishlar.
Yig„ishni umumiy mehnat sarfidagi solishtirma salmog„i 10-12% ni, kichik
seriyali ishlab chiqarishda va ommaviy ishlab chiqarishda 8-10% ni tashkil qiladi.
6.Demontaj ishlari-iste‟molchiga etkazish, o„rash maqsadida yig„ilayotgan
mahsulotni qisman sochish ishlari.
Yig„ishni umumiy mehnat sarfidagi solishtirma salmog„i 6-8% ni- kichik
seriyali ishlab chiqarishda va ommaviy ishlab chiqarishda 3-4% tashkil qiladi.
Yig„ish jarayoni o„tishi-yig„ma birikmani ma‟lum qismida bajariladigan ishni
o„zgarmasligida, bir xil asbob va moslamalarni qo„llagan holdagi yig„ish
operatsiyasini tugallagan qismidir.
159
Yig„ish texnologik jarayoni operatsiyalari va o„tishlari
mazun-mohiyat
konstruksiyasi, detalga mexanik ishlov berish texnologiyasi mukammalligi, yig„ish
ishlab chiqarish tashkiliy-texnik sharoitlari va yillik dasturi orqali belgilanadi.
Yig„ish texnologik jarayoni ishlab chiqarishni muxim masalalardan biri-uni
differensialash darajasini tanlash
Yig„ishni konsentratsiyalashgan jarayoni tajriba, donalab va qisman mayda
seriyalab chiqarishga tegishlidir. Bu holda barcha qismli va umumiy yig„ish
operatsiyalari juda kam, hatto bitta ishchi joyida bajariladi.
Usulning asosiy kamchiliklari navbatma-navbat yig„ish
sababli taqvimiysiklini
uzoqligi, yuqori malakali ishchilar kerakligi, mexanizatsiya va avtomatizatsiyani
deyarli yo„qligi.
Yig„ishni texnologik jarayonlarini differensiyallash, turg„un mayda seriyali
hamda seriyali va ommaviy ishlab chiqarishga tegishlidir. Bunda yig„ishni ayrim
operatsiyalarga bo„laklanadi va ularning davomiyligi taktga bo„ysundiriladi; yqori
malakali ishchilarga ehtiyoj bo„lmaydi, mexanizatitsiya va
avtomatizatsiyani darajasi
yqori bo„ladi, usulni qo„llashda mehnat sarfi 15-20%ga kamayishi mumkin.Ammo
differensiyallash usulini qo„llashda uning samaradorligiga ta‟sir etuvchi barcha
omillarni ko„rib chiqish maqsadga muvofiqdir.
Yig„ish texnologik jarayonini ishlab chiqarish uchun boshlang„ich ma‟lumotlar
bo„lib qo„yidagilar hioblanadi:
-mahsulot ishlab chiqarish dasturi va texnologik jarayonini amalga oshirish
sharoitlari;
-mahsulotga kiruvchi katologi va spetsifikatsiyasi, mahsulot, yig„ma chizmalari;
-yig„ish va sinash ishlarining texnik talablari;
-mahsulotga kiruvchi detallar ishchi chizmasi;
-nooperatsiya hajmi;
-yig„ish jihozlari va texnologik vositalar to„g„risida ma‟lumotlar to„plami;
-Yig„ilayotgan mahsulot namunasi (seriyali
va ommaviy ishlab chiqarishda;)
-mahsulot yig„iladigan ishlab chiqarish to„g„risida ma‟lumot;
160
Yig„ish texnologik jarayoni qo„yidagi keltirilgan ketma-ketlikda ishlab
chiqariladi.
1. Dasturiy topshiriqqa asosan yig„ishni maqsadga muvofiq tashkiliy shakli
belgilanadi, uni takti va maromi belgilanadi.
2.Yig„ma chizmalar va detallar ishchi chizmalari konstruksiyalarini
texnolgiyaviyligi nuqtai-nazardan texnologik tahlil qilinadi.
3.Tegishli o„lchamli hisoblar asosida yig„ilayotgan mahsulot konstruksiyalarini
o„lchamli tahlili bajariladi.
4. Berilgan ishlab chiqarish sharoitlari uchun loyixalanayotgan yig„ish
jarayonini differensiyalash darajasi aniqlanadi.
5. Mahsulotning barcha yig„ma birliklari va detallarni yig„ish ketma-ketligi
belgilanadi va mahsulotni umumiy va qismli yig„ish sxemalari tuziladi.
6. Mahsulotni tashkil etuvchi barcha yig„ma birliklar va detallarni biriktirish,
joylashuvlarini tekshirish va qayd etishni
eng unumdor va samarali, va texnik
maqsadga muvofiq usullari aniqlanadi. Yig„ish texnologik operatsiyalari mazmuni
tuziladi va mahsulotni nazorat va yakuniy sinash usullari bajariladi.
7.Texnologik jarayonini bajarish uchun zarur texnologik vositalar ishlab
chiqiladi.
8.Yig„ish ishlarini texnik me‟yorlash ishlari bajariladi va yig„ish jarayonini
iqtisodiy ko„ratkichlari aniqlanadi.
9.Yig„ish jarayonini texnik hujjatlari rasmiylashtiriladi.
