22
mohiyatini va uni amalga oshirish imkoniyatlarini ochib beradi.
Loyihalash metodi ta'lim jarayonining muhim jihatlaridan biri bo'lib,
o'qituvchining talabalar bilan individual ishlash imkonini beradi. O'qituvchi dars
vaqtidan unumli foydalanib, talabalarning individual psixologik xususiyatlarini
hisobga olgan holda ular bilan yakka tartibda ishlaydi. Bunda ularning kasbiy
fanlarni chuqurroq egallashlariga kengroq yo'l ochib beriladi. Loyihalash ishlarini
tashkil etishda didaktik vazifaning qo'llanilishi va uni hal etish muammolari ko'rib
chiqiladi.
Loyihalash metodi ta'lim oluvchilarni quyidagilarga:
–
fanning
turli
sohalaridagi
bilimlarni
bir
butun
holga
keltirib,
muammolarni topish va yechish, axborotlar oqimida mo'ljal olish;
–
faoliyatni
tanlash huquqidan foydalanib, turli taxmin, g'oyalami ilgari
stjrish, tadqiqot o'tkazish, tahlil qilish iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiqligini
aniqlash;
–
o'z faoliyati natijasiga mas'ul bo'lish, mustaqil qaror qabul qilish,
yutuqlar va kamchiliklarni aniqlash, uning sabablarini qidirish,
xatolarni topish va
to'g'rilash;
–
turli yechim. takliflaming natijalarini ilmiy taxmin qilish (prognozlash);
–
jamoada ishlash, turli nuqtayi nazar, fikrlaming muhokamasida
qatnashishga rag'batlantiradi.
Loyihalash metodini qo'llab, dars o'tish jarayonida o'quvchi, talabalarning
vazifasi:
–
iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiq, ijtimoiy ahamiyatga ega ishni
bajarish, mahsulot ishlab chiqarish,
ilmiy-texnik, iqtisodiy va boshqa muammoni
belgilangan vaqt davomida yechish yoki yechish uchun takliflar ishlab chiqish.
O'qituvchining vazifasi:
– o'quvchi, talabalami mustaqil ijodiy faoliyatlarini unumli bo'lishi uchun
sharoit yaratish.
Bu metodni iqtisodiy fanlami o'rganishdagi muhim ahamiyati shundaki,
talabalar biznes-reja tuzishni, turli tanlovlarda qatnashish uchun loyihalar ishlab
23
chiqishni o'rganadilar. Nazariy va amaliy mashg'ulotlami qanday tashkil etishning
texnologik
xaritasini ishlab chiqish, ya'ni darsni qanday o'tkazishni mufassal
rejasini ishlab chiqishni, umuman olganda, o'z faoliyatlarini rejalashtirishni
o'rganadilar. Shu bilan birga mazkur metodning o'ziga xos xususiyatlari mavjudki,
ularni, albatta, hisobga olish zarur.
Birinchidan, bu metodni mavzular, alohida predmetlar bo'yicha qo'llash juda
qiyin. Chunki, bir muammoning kelib chiqish sabablari nihoyatda xilma-xil.
Ularni
bir fan doirasida hal qilish qiyin. Ikkinchidan, barcha talabalar ham loyiha
tayyorlab, qo'yilgan muammoni yecha olmaydi.
Uchinchidan, bu metod o'qituvchidan chuqur bilim, tajriba, o'z ustida
tinimsiz ishlash, turli loyihalarda shaxsan qatnashishini talab qiladi.
Loyihalash metodini qo'llash uchun birinchi navbatda loyihalash ob‟yektini
aniqlaymiz. Qanday masala, muammo mavjudki, uni yechib
loyihaning natijasini
qanday bo'lishini belgilaymiz.
1. Bu o'tilayotgan mavzu bo'yicha qo'yilgan savol yoki yechimini
kutayotgan dolzarb masala bo'lishi mumkin. Loyiha talabalarning o'z xohishlari,
qiziqishlariga ko'ra tanlagan ilmiy izlanishlari bo'lishi mumkin yoki o'qituvchi
taklif qilishi mumkin. Har ikkala holda ham talabalar zarur axborotlarni
to'plashlari, ularni tahlil qilishlari zarur. Tahlil asosida qaror qabul qilib, loyiha
ishlab chiqishdan maqsad qo'yiladi va qanday natijaga erishilishi belgilanadi.
2. Maqsadni aniqlagach, loyihaning mazmunini belgilaymiz.
3. Reja asosida amalga oshirish
uchun vazifalar belgilanadi, ya'ni faoliyat
rejasi ishlab chiqiladi. Loyihaning umumiy tavsifi oy- dinlashadi. Aniq faoliyatga
asos yaratiladi. Loyihani amalga oshirish uchun tuzilgan reja aniq bo'lishi, haddan
tashqari murakkab bo'lmasligi kerak. Umumiy rejadan tashqari haftalik va oylik
rejalar tuziladiki, uning asosida talaba bajaradigan ishlarni yanada oydinlashtiradi.
4. Loyiha qatnashchilari belgilanadi.
Loyiha qatnashchilari o'z qiziqishlari, fikr doiralari
bilan bir- birlariga yaqin,
yordam beruvchi o'quvchi, talabalar bo'lib, ularni loyihada qo'yilgan maqsad
birlashtiradi.
24
Ularni yoniga keyinchalik boshqa qatnashchilar ham qo'shilishi mumkin.
Lekin qatnashchilar haddan tashqari ko'payib ketishi salbiy oqibatlarga olib keladi.
Shuning uchun loyihada har bir qatnashuvchining bajaradigan vazifasi aniq yozib
qo'yiladi.
5. Loyihani amalga oshirish muddatlari belgilanadi. Agarda u bosqichlarga
bo'linsa, uni harr^muddatlari bilan ko'rsatiladi.
6. Loyihalash va uni amalga oshirishning bosqichlari:
