31
Nafas olish sistemasi. Tut ipak qurti ham boshqa hasharotlar singari
traxeya sistemasi orqali nafas oladi. Shuning uchun ham traxeya orqali nafas
oluvchilar (Tracheata) kenja tipiga kiradi. Traxeya organi qurtning teri ostidagi
muskullar orasida zich tarmoqlangan ichki organlarni o’rab olgan naychasimon
tolalardan iborat bo’lib, qabul qilingan kislorodni organ va to’qimalarga, ayrim
hujayralarga traxeyalar orqali yetkazib beradi. Traxeya naychalarining bir uchi
qurt tanasida tashqi muhitga ochilgan bo’ladi.
Asosiy traxeya qurt tanasiga parallel holda yon tomonlarda joylashgan,
uning tashqariga ochiluvchi teshikchalari mavjud. Teshikchalar nafas olish
teshigi deb ataladi. Teshikchalar ko’krakning birinchi va qorin qismining 1 -8-
bo’g’imlarida joylashgan.
Nafas teshigi oval shaklida bo’lib, chekkalarida chang zarrachalaridan
himoya qiluvchi tuklari bor. Teshikchalar orqasida traxeyaning boshlang’ich
keng qismi
- og’izcha joylashgan. Teshikcha yaqinida traxeyaning yarim
aylanasini yoysimon shaklda o’rab turganga o’xshash dastlabki bekituvchi
yoy, uning qarama-qarshi tomonida ikkilamchi bekituvchi yoy joylashgan. Shu
yerda ikkilamchi
bekituvchi yoy bilan bir sathda ikki qator xitinli
tayoqchalardan iborat bekituvchi dastacha chiqadi. Dastacha traxeya devorini
to’rtdan bir aylanasiga boradigan va 60-80° burchak ostida bukilgan va
ichkariga kiruvchi dastacha dastagini hosil qiladi.
