73
Kulsizlantirish jarayonining amalda bajarilishi
Poyabzalning yuqori qismini ishlab chiqarishda kulsizlantirish
jarayoni amalda quyidagicha olib boriladi:
1. Kul suvi bilan ishlov berilgandan keyin teri to‘qimasi harorati
37–38
0
С issiq suv bilan yuviladi.
2. Kulsizlantirish uchun teri to‘qimasi og‘irligidan 1,5 foiz
sul’fat ammoniy olinib, shu eritma bilan 20 daqiqa yuviladi.
Undan keyin shu vannani o‘zida yumshatish jarayonini olib
borish mumkin.
Poyabzalning ostki charmini olishda
quyidagicha kulsizlan-
tiriladi:
1. Teri to‘qimalari yuviladi.
2. 25–27
0
С tarkibida 1,5 foiz sul’fat ammoniysi bo‘lgan (teri
to‘qimasiga nisbatan) eritmada terilar yuviladi.
Poyabzalning ostki qismi uchun charm olishda yumshatish
jarayoni olib borilmaydi. Shuning uchun kulsizlantirish jarayonini
tugashini organoleptik usul bilan tekshiriladi.
5.1.6. Yumshatish
Yumshatishning
maqsadi,
teri
to‘qimasi
tarkibidagi
yiringlarni,
tolalararo
moddalarni,
biriktiruvchi
to‘qimalar
qoldig‘ini yo‘qotishdan hamda kollagenni yumshatib,
qolgan
yog‘larni emulsiyalashdan iborat.
Hozirgi vaqtda yumshatish jarayoni ko‘pincha kulsizlantirish
bilan birga olib boriladi. Yumshatishda teri to‘qimasi suvli eritmada
fermentlar bilan qisqa muddatda ishlov beriladi. Bunda kollagen
strukturasida o‘zgarishlar vujudga keladi. Teri to‘qimasining
plastikligi oshadi, terida qolgan ortiqcha oqsil moddalar yuviladi va
soch xaltachalardagi chirigan moddalardan teri yuzasi tozalanadi.
Buning oqibatida, teri yuzasi silliqlanadi.
Yumshatish jarayonini olib borishda qoramollar oshqozoni teri
osti bezlaridan olinadigan pankreatin ishlatiladi. Bu preparat
oshqozon teri osti bezlarini sirka kislotasi
yordamida ekstraktsiya
qilinib olinadi. Bu preparatning nomi texnik pankreatin deb
yuritiladi. Preparatning eng yaxshi navi sariq rangda bo‘ladi va u
tripsin deb yuritiladi.
74
I.S.Shestakova yumshatish jarayoni bo‘yicha ilmiy tadqiqot
ishlarini olib borgan va charm ishlab chiqarish amaliyotida
tripsinning kollagenga ta’sirini o‘rgangan. Tripsin ko‘pincha
ilmiy
tadqiqot ishlarni olib borishda ishlatiladi. Moskva charm sanoati
ilmiy tekshirish institutida "orizon" degan ferment ishlab chiqilgan.
U asosan mog‘orlardan ajratib olinadi.
Yumshatish jarayonida terining pishish harorati asosan
o‘zgarmaydi. Bunda parchalangan oqsillar ajralib chiqadi.
Yumshatish sifatida G-3X protosubtilin ham ishlatiladi. U
proteolitik
aktivlikka
ega.
Lipolitik
va
elastolitik
ta’sir
ko‘rsatmaydi. G-3X protosubtilinni, boshqa
preparatlar bilan birga
ishlov berish yaxshi natijalarni beradi.
Yumshatish jarayoni 37–38
0
С haroratda olib boriladi. Bunda
fermentlarning aktivligi oshadi. Fermentlarning aktivligi teri
to‘qimasiga qanday ta’sir ko‘rsatishi bilan aniqlanadi. Miqdoran
aktivlik, standart sharoitda oqsilning chidamligi darajasi bo‘yicha
aniqlanadi. Ya’ni shartli birlik qilib, 0,1 N li o‘yuvchi natriyning ml
eritmasi olingan. Yumshatuvchi
preparatlarni dozirovkasini
osonlashtirish uchun 1 grammga to‘g‘ri kelgan, son birligi bo‘yicha
aktivlik hisoblanadi.
Agar harorat 55
0
С ga ko‘tarilsa, ferment aktivligi pasayadi.
Fermentlarni teri to‘qimasiga ta’siri oqsillar ularni qanchalik aktiv
singdirishiga bog‘liq bo‘ladi. Yumshatish jarayoni asosan baraban-
larda olib boriladi. Jarayonni olib borishda harorat,
suyuqlik
koeffitsienti doimo nazorat qilinib turiladi. Yumshatish jarayoni-
ning suyuqlik koeffitsienti 1–2 da ishlov berish olib boriladi. Agar
bularga rioya qilinmasa terining sifatiga salbiy ta’sir ko‘rsatilishi
mumkin. Masalan, yumshatish jarayoni uzoq muddatda olib borilsa,
teridan ko‘proq oqsillar ajralib chiqadi va teri po‘kak bo‘lib qoladi
va mustahkamligi pasayadi.
Agar yumshatish jarayoni yaxshi olib borilmasa va kam
muddatda olib borilsa terining silliqligi kamayadi va teri yuzasi
silliq bo‘lmaydi.
