145
isitish va bosim natijasida oʻz shaklini oʻzgartirish va sovutilgandan
keyin berilgan shaklni saqlab qolish qobiliyatiga ega. Plastmassalar,
plastik massalar, plastiklar - tabiiy yoki sintetik yuqori molekulali
birikmalar asosida olinadigan materiallar. Issiqdik yoki bosim taʼsirida
qoliplanadi
va
qoliplangan
shaklini
mustahkam
saqlaydi.
Plastmassalardan yasalgan mahsulotlar yengilligi, elektr tokini, issiq
sovuqni oʻtkazmasligi, atmosfera taʼsirlariga chidamliligi, yemiruvchi
muhitga, haroratning keskin oʻzgarishiga bardoshliligi, mexanik
mustaxkamliligi yuqoriligi va murakkab shaklli buyumlar yasash
mumkinligi bilan boshqa materiallardan ajralib turadi. Plastmassalar
polimerlarning turiga koʻra, termoplastlar va reaktoplastlarga
boʻlinadi. Termoplastlar tarkibida chiziqsimon yuqori molekulali
birikmalar yoki polimerlar (polietilen, polistirol, polivinilxlorid va
boshqalar) bor.
Chiziqsimon polimerlar asosiga qurilgan plastmassalar tarkibida
plastifikatorlar, boʻyagichlar ham boʻladi. Plastifikatorlar yuqori
temperaturada
plastmassalarning
plastikliligini
oshiradi
va
qoliplangan mahsulotni qayishqoq hamda sovuqqa chidamli qiladi.
Termoplastlar sovuqqa chidamsiz, 60-100° dan yuqori temperaturada
mustahkamligini tez yoʻqotadi. Lekin koʻpchilik termoplastlar zarbga
chidamliligi, dielektrik tavsiflarining yuqoriligi, optik shaffofligi,
ulardan murakkab shaklli buyumlar qoliplash osonligi bilan
reaktoplastlardan farq qiladi. Termoplastlar oʻrtacha kuch va 60-100°
temperaturada ishlaydigan (umumiy maqsadlarga moʻljallangan)
asbob qismlari (etrollar, viniplast, polistirol), shuningdek, elektr va
radiotexnika buyumlari (polistirol, polietilen, polipropilen, ftoroplast)
tayyorlashda qoʻllanadi. Termoplastlardan ishlangan buyumlar
kimyoviy taʼsirlarga oʻta chidamli (fotoplastlar, polistirol, polietilen,
vinilplast), yeyilmaydigan (poliamidlar, polietilente-reftalat), optik
shaffof (polimetil -metakrilat, polistirol) boʻladi.
