83
5-rasm. Pichoqlarni vintlar (a) va prujinalar (b) yordamida
surish usullari. 1-tirgak planka, 2-vint, 3- pichoq, 4-ponasimon
vkladish, 5-prujina.
O’tmaslashgan pichoqni almashtirish uchun barcha boltlar
bo’shatilib pichoq olinadi va o’rniga o’tkir pichoq qo’yiladi, so’ngra
valning o’rtasidagi boltdan boshlab barcha boltlar bir necha
priyomda buralib, pichoq qattiq siqib qo’yiladi. ichoq tig’ining
vaziyatini o’zgartirish uchun, pichoqni valga o’rnatishda
yo tirak
planka 1 vintlar 2 (4-rasm, a), yoki prujipalar 6 (5-rasm,
b)
ishlatiladi.
7.3. Disk arralar
Disk arrali stanoklarda diametri 800 mm gacha va qalinligi
2,5 mm gacha bo’lgan disk arralar ishlatiladi.
Format stanoklarga
arralardan tashqari, frezalar ham o’rnatiladi. Disk arralar profiliga
ko’ra butun qirqimi bo’yicha qalinligi bir xil bo’lgan (5-rasm,
b)
yassi diskdan iborat (6-rasm, a)
va chetlari qalinroq, o’rtasi
yupqaroq disk ko’rinishida (6-rasm,
v) bo’ladi. Chetlari qalinroq
arralar randalaydigan arra deb ataladi. Yog’och qirindi plitalar,
fanerlar, qoplamali shchitlardan
zagotovkalar qirqish, ba’zan g’o’la
84
yog’ochlarni arralash uchun ham tishlariga qattiq qotishma
plastinkalar kavsharlangan disk arralar (6-rasm, g) ishlatiladi.
6-rasm. Disk arralar. a-umumiy ko’rrinishi; b-yassi arraning
profili, v-randalash arrasining profili, g-qattiq qotishmadan
iborat plastinkali tish.
Bunday arralarning tishlari legirlangan po’latdan
qilingan arra
tishlariga nisbatan 30-40 marta chidamliroq. Tishlariga qattiq
qotishma plastinkalar qoplangan arralarni qayta charxlaganda
arraning diametri juda kam kichrayadi.
Qattiq qotishma plastinkali
disk arra bilan arralashdan hosil bo’lgan tirqish oddiy arradan hosil
bo’lgan izdan enliroq bo’ladi, lekin buning (xususan taxta
fanerlarni bichishda) ahamiyati yo’q,
bundan tashqari, qattiq
qotishma plastinkali arralar ishga tayyorlanganda (plastinkalarni
kavsharlab
yopishtirgandan
keyin
ularning
yon
qirralari
jilvirlanganda) arralangan sirt sifati yuqori bo’ladi, bu esa qipiqqa
chiqib isrof bo’lgan yog’och o’rnini qoplaydi. Disk arra
tishlarining uchlari bo’ylab o’tgan
aylana diametriga disk
arraning tashqi diametri
D deyiladi. Har bir disk arraning
markazida valga kiygiziladigan teshik bo’ladi. Teshikning diametri
disk arraning
ichki diametri ddeb ataladi, u arra valining
diametriga mos bo’lishi kerak. Arra vali bilan teshik orasidagi
zazor 0,1 mm dan katta bo’lmasligi lozim.
