51
Taqsimlovchi qurilmalar komplektini ishlatish
Taqsimlovchi qurilmalar komplekti (TQK) ning xarakterli jihatlari
shundan iboratki, yacheykalarning o‘lchamlari cheklanganligi sababli
ularda o‘rnatilgan jihozlarning ko‘rikdan o‘tkazish va ta’mirlash qiyin.
Ushbu
sharoitlarda
shkaflarning
montaj
qilishning
to‘g‘riligi,
apparaturaning
sozlash
va
rostlashning
sifati,
qabul-topshirish
sinovlarining uslubi va hajmi katta ahamiyat kasb etadi. Ko‘rsatilgan
ishlarning diqqat bilan bajarilishi ko‘p jihatdan TQK ning bundan keyingi
ishlatishning samaradorligini belgilaydi.
Konstruktiv jihatdan TQK shkafida butun bo‘shliq metall to‘siqlar
bilan
yuqori kuchlanish apparatlari, yig‘uv shinalari, releli himoya,
o‘lchashlar va boshqarishlar bo‘limlariga ajratilgan. Bu avariya
o‘choqlarining lokallash va xizmat ko‘rsatishning qulaylashtirish
maqsadida amalga oshirilgan.
Tashqariga chiqariladigan TQK da (9.1- rasm) shkaf korpusidagi
uzgich telejkasi ikkita qayd etilgan holatlarni, ya’ni
ishchi va sinov
holatlarini egallashi mumkin. Telejkaning ishchi holatida uzgich yuklama
yoki, agar uzgich uzilgan bo‘lsa, kuchlanish ostida bo‘ladi. Telejkaning
sinov holatida kuchlanish uzgichdan birlamchi ajratuvchi kontaktlar
16 ni
ochish orqali olinadi. Bunda ikkilamchi zanjirlar ulangan holatda qolishi
mumkin va uzgich ulash va uzishga ishlatib ko‘rilishi mumkin. Telejkani
ishchi holatidan sinov holatiga va teskari yo‘nalishda ko‘chirish uchun uni
harakatlantirishda sarflanuvchi kuchni yengillashtiruvchi va uni surib
chiqarishda ajratuvchi kontaktlarning aniq kirishining ta’minlovchi
mexanik yetkazish qurilmasi ko‘zda tutilgan.
Uzgichning ta’mirlash uchun telejka shkafdan to‘liq surib chiqariladi.
Personalning kuchlanish ostida bo‘lgan tok o‘tkazuvchi qismlarga
to‘satdan tegib ketishidan himoyalash uchun TQK da blokirovka ko‘zda
tutilgan. Statsionar tartibda yasalgan TQK da faqat tutashmalarning
uzgichlari va ajratkichlari uzganidan so‘ng ochiluvchi to‘rli
eshiklar
bloklanadi. Surib chiqariluvchi TQK da bo‘limga surib chiqarilgan
telejkadagi qo‘zg‘almas ajratuvchi kontaktlarning kirish yo‘lining
to‘suvchi avtomatik pardalar mavjud. Bundan tashqari personalning xato
amallarning bajarishidan tiyuvchi tezkor blokirovka ham mavjud.
Masalan, telejkaning sinash holatiga surib chiqishga blokirovka faqat
uzgich uzilganidan so‘ng, telejkaning ishchi holatiga surib chiqarishga esa,
uzgich va zaminlovchi pichoqlar uzganidan so‘ng ruxsat beradi.
52
9.1- rasm. ВМП-10K tipidagi uzgich va PE-11 tipidagi yuritmaga ega
bo‘lgan K-XII seriyasidagi TQK shkafi: 1- surib chiqariluvchi telejka
bo‘lmasi; 2- tok transformatorlari va kabel yig‘ilmasi; 3- shinalar
tomonidan birlamchi ajratuvchi kontaktlar bo‘lmasi; 4- yig‘uvchi shinalar
bo‘lmasi; 5- ikkilamchi kommutatsiya apparaturasi bo‘lmasi; 6- surib
chiqariluvchi telejka; 7-yetkazish
mexanizmining dastasi; 8- telejka
holatining qayd etuvchi fiksator; 9- uzgich; 10- ikkilamchi kommutatsiya
zanjirlarining shtepselli tutashmasi; 11- schetchikni o‘rnatish uchun
aylanma lampa; 12- releli himoya paneli; 13- yig‘uvchi
shinalar;
14- tayanch izolyatori; 15- o‘tkazish izolyatori; 16- birlamchi ajratuvchi
kontakt; 17- kuzatuv derazasi; 18- kabel yig‘masi; 19- tok transformatori;
20-yerga ulanishdan signallash transformatori; 21- zaminlovchi pichoq.
TQK shkaflarining ishlatishda apparatlar va himoya to‘siqlarining
deblokirovkalashga, shkaflarning
yechiluvchi detallarining echish,
53
bo‘limga u yerda kuchlanish mavjud bo‘lganda kirishga to‘sqinlik qiluvchi
pardalarning ko‘tarish va ochishga ruxsat etilmaydi.
Uzgichlarda moyning sathining va jihozlarning kuzatish qarash
derazasi va to‘rli to‘siq orqali olib boriladi. Yig‘uvchi
shinalarning
kuchlanish ostida ko‘rikdan o‘tkazish uchun himoyalovchi to‘r bilan
yopilgan kuzatuv lyuklari ko‘zda tutilgan.
TQKni ularning uzmasdan turib ko‘rikdan o‘tkazish grafik bo‘yicha,
biroq bir oyda kamida bir marta, amalga oshiriladi. Ko‘rik paytida xonalar
va TQK shkaflarining yoritish va isitish (yilning sovuq vaqtlarida)
tarmoqlarining ishlashi; uzgichlar, yuritmalar, ajratkichlar, birlamchi
ajratuvchi
kontaktlar, bloklash va etkazish mexanizmlarining holatlari;
ikkilamchi kommutatsiya zanjirlarining holatlari; sinov holatida bo‘lgan
uzgichlarning boshqaruv tugmalarining ishlashi tekshiriladi.
Tashqarida o‘rnatiluvchi TQK ni ishlatishda shkaflarda nisbiy
namlikning ortishi (yilning ayrim davrlarida 100% gacha) va tashqi
havoning harorati keskin farq qilgan hollarda izolyatorlar sirtining
namlanishi sodir bo‘ladi. Bu ifloslangan sirt bo‘yicha izolyatsiyaning
teshilishiga olib keladi. Bunga o‘xshash hodisalarning
oldini olish uchun
surunkali tarzda, mahalliy sharoitlarga bog‘liq holda, izolyatsiya chang va
ifloslanishlardan tozalab turilishi lozim. Bundan tashqari shkaflarda
havoning nisbiy namligi 60-70 % bo‘lgan mikroklimatning hosil qilish
uchun eshiklar, tublar va shkaflarning tutashgan joylarining zichligi;
devorlarning va shkaflarning eshiklarini mineral vatali plitalar bilan
zichlashtirish; shkaflarning nisbiy namlik 65-70 % gachadan ortib
ketganida isituvchi avtomatik elektr isitkich bilan jihozlash nazorat ostida
bo‘lishi lozim.
