• 8-MA’RUZA. KUCH TRANSFORMATORLARNING SOVITISH TIZIMI VA YUKLANISH QOBILIYATI
  • O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti elektr stansiyalari va




    Download 1,76 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet21/36
    Sana23.12.2023
    Hajmi1,76 Mb.
    #127542
    1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   36
    Bog'liq
    Elektr stansiyalari va tarmoqlarini ishlatish

     
    Sinov savollari 
     
    1. Transformatorlarning ishlatishda qo‘yiladigan talablar haqida 
    ma’lumot bering? 
    2. Transformatorlarning prinsipial sxemalarini tushuntiring? 
    3. Transformator neytralini yerga ulash sxemalarini ko’rsating?
     
     
    3
    7.3-rasm. Transformator va 
    avtotransformatorlarning neytrallarini yerga 
    ulash usullari: a)-110-220 kV li YuOR 
    (yuklama ostida roslash) siz 
    tranformatorlarda; b)–330-500kV li YUOR 
    siz transformatorlarda; d)-110 kV li 
    o‘rnatilgan YUOR li transformatorlarda; e)-
    avtotransformatorlarda; f)-150-220 kV li 
    YUOR li traneformatorlarda; g)-330-500 
    kV li YuOR li transformatorlarda.


    43 
    8-MA’RUZA. 
    KUCH TRANSFORMATORLARNING SOVITISH TIZIMI VA 
    YUKLANISH QOBILIYATI 
     
    Reja: 
    1. Transformatorlarning sovitish tizimi turlari. 
    2. Transformator markasining belgilanishi. 
    3. Transfromatorning yuklanish qobiliyati.
     
    Transformatorning ishlash jarayonida uning chulg‘amlari va magnit 
    o‘tkazgichi ulardagi energiyaning isrof bo‘lishi hisobiga qiziydi. 
    Transformator qismlarining qizish chegarasining izolyatsiya cheklaydi, 
    chunki uning ishlash muddati qizish haroratiga bog‘liq. Transformator 
    quvvati qancha katta bo‘lsa, sovitish tizimi shuncha intensivroq bo‘lishi 
    kerak. 
    Transformatorlarning 
    havo 
    bilan 
    tabiiy 
    sovitish. 
    Bunday 
    transformatorlar “quruq” nomini olgan. Havo bilan tabiiy sovitish shartli 
    ravishda quyidagicha belgilanadi: ochiq tayyorlanganida C, himoyali 
    tayyorlanganida CЗ; germetik tayyorlanganida SG. 
    “Quruq” transformator chulg‘ami haroratining sovituvchi muhit 
    haroratidan 
    yo‘l 
    qo‘yiladigan oshish 
    chegarasi 
    izolyatsiyaning 
    qizishga chidamliligi 
    sinfiga bog‘liq va 
    standartlarga muvofiq 
    A sinfi uchun 60
    o
    С; E 
    sinfi uchun 75
    o
    С; B 
    sinfi uchun 80
    o
    C; C 
    sinfi uchun 100
    o
    C; N 
    sinfi uchun 125
    o
    C dan 
    ko‘p 
    bo‘lmasligi 
    kerak. Sovitishning bu tizimi kam samarali bo‘lganligi sababli kuchlanishi 
    15 kV gacha, quvvati 1600 kVA gacha bo‘lgan transformatorlar uchun 
    qo‘llaniladi. 
    Moy bilan tabiiy sovitish (M) 16000 kVA va undan kam quvvatli 
    transformatorlar uchun qo‘llaniladi. Bunday transformatorlarda chulg‘am 
    va magnit o‘tkazgichda ajralgan issiqlik ular atrofidagi moyga beriladi, bu 
    8.1-rasm. MS tizimi sovitgichning prinsipial 
    sxemasi: 1–transformator baki; 2-elektr 
    nasosi; 3- adsorb filtr; 4-sovitkich; 5-puflash 
    ventilyatori 


    44 
    moy bak va radiator kuvirlarida aylanib, uning atrofidagi havoga beradi. 
    Transformator yuklamasi nominal bo‘lganda moyning harorati yuqorigi 
    eng qizigan qatlamlarida ±95

    C dan oshmasligi kerak. 
    Atrofga issiqlikning yaxshi tarqatish uchun transformatorlar baki, 
    quvvatga qarab, qovurg‘alar, sovitish kuvirlari yoki radiatorlari bilan 
    jihozlanadi. 
    Moyni puflash va tabiiy sirkulyatsiyalash yo‘li bilan sovitish (D) 
    quvvati katta transformatorlarda qo‘llaniladi. Bu holda radiator 
    quvirlaridan tashkil topgan osma sovitgichlarga ventilyator o‘rnatiladi. 
    Ventilyator pastdan havoni so‘radi va trubalarning yuqorigi qizigan 
    qismiga haydaydi. Ventilyatorlarning ishga tushishi va to‘xtashi 
    transformatorning yuklamasi va moyning qizish haroratiga qarab, 
    avtomatik amalga oshirilishi mumkin.
    Moyni puflash va moyni havo sovitgichlar orqali majburiy 
    sirkulyatsiyalash yo‘li bilan sovitish (MS) quvvati 63000 kVA va undan 
    katta bo‘lgan transformatorlar uchun qo‘llaniladi. 
    Sovitgichlar tashqarisiga ventilyator havo haydaydigan qirrali yupqa 
    trubalar tizimidan tashkil topgan. Moy trubasi ichiga joylashtirilgan elektr 
    nasoslari moyning sovitgichlar orqali uzluksiz majburan sirkulyatsiyasini 
    hosil qiladi (3.4-rasm). 
    Moy 
    katta 
    tezlikda 
    sirkulyatsiyalanishi, 
    sovitish 
    yuzalari 
    kattalashgani va jadal puflash hisobiga sovitgichlar issiqlikni ko‘p uzatadi 
    va ixchamdir. Sovitishning bunday tizimiga o‘tish transformatorlarning 
    o‘lchamlarini ancha kamaytirish imkoniyatini beradi. 
    Sovitgichlar 
    transformatorlar 
    bilan 
    bir 
    poydevorga 
    yoki 
    transformatorning baki yonidagi alohida poydevorga o‘rnatilishi mumkin. 
    Moy majburan sirkulyasiyalanadigan moy-suvli sovitish (S) prinsipial 
    jihatdan MS tizimiga o‘xshash tuzilgan faqat farqi shundaki, undagi 
    sovitgichlar trubalardan iborat bo‘lib ular ichida suv aylanadi, trubalar 
    orasida esa moy yuradi. 
    Transformatorning moy tizimiga suv tushishining oldini olish uchun 
    moy sovitgichlardagi moy bosimi ularda aylanuvchi suv bosimidan kamida 
    0,02 MPa (2 N/sm
    2
    ) ga ortiq bo‘lishi kerak. Sovitishninig bu tizimi 
    samarali, biroq konstruksiyasi jihatidan ancha murakkab bo‘lib, 
    gidrostansiya va yopiq xonalarga o‘rnatiladigan (100 MVA va undan 
    yuqori) quvvatli transformatorlarda ishlatiladi. 
    MS va S sovitish tizimli transformatorlarda moyning majburan 
    sirkulyatsiyalash qurilmasi transformator ishga tushishi bilan bir vaqtda 
    avtomatik ulanishi va transformatorning yuklanishidan qat’iy nazar 


    45 
    uzluksiz ishlashi kerak. Shu bilan birga, ishga tushiriladigan sovitgichlar 
    soni transformatorning yuklanishisiga qarab aniqlanadi. Bunday 
    transformatorlar moyning va sovituvchi suvning sirkulyatsiyalanishini 
    to‘xtatish, ventilyatorni to‘xtatish kerakligi haqidagi signalizatsiyaga ega 
    bo‘lishi kerak. 
    Shuni ham aytib o‘tish kerakki, hozir chulg‘amlari juda ham past 
    haroratgacha sovitiladigan transformatorlarning yangi konstruksiyalari 
    ishlab chiqilmoqda. Metall past haroratda o‘ta o‘tkazuvchanlik xossasiga 
    ega bo‘lib, chulg‘am kesimining keskin kamaytirish imkonini beradi. O‘ta 
    o‘tkazuvchanlik prinsipidagi transformatorlar kriogenli transformatorlar 
    quvvati 1000 MVA va undan yuqori bo‘lishiga qaramay kichik og‘irlikka 
    ega. 
    Har bir transformator quyidagi ko‘rsatilgan tartibdagi shartli harfiy 
    belgilarga ega: 
    1) fazalar soni (bir fazali uchun-0, uch fazali uchun-T); 
    2) sovitish turi - yuqorida keltirilgan tushuntirish asosida; 
    3) turli kuchlanishli tarmoqlarda ishlaydigan chulg‘amlar soni (agarda 
    u ikkitadan ortiq bo‘lsa); uch chulg‘amli transformatorlar uchun T, 
    ajratilgan chulg‘amli transformator uchun P (fazalar sonidan keyin 
    ko‘rsatiladi); 
    4) chulg‘amlardan biri YUOR qurilmasi bilan tayyorlangan bo‘lsa, 
    qo‘shimcha Н harfi bilan belgilanadi; 
    5) avtotransformatorlarning belgilash uchun birinchi o‘rinda A harfi 
    qo‘yiladi. 
    Harfiy belgidan keyin nominal quvvat va kuchlanish sinfi ko‘rsatiladi. 
    Bir xil parametrli, bir xil konstruksiyali turli korxonalarda ishlab 
    chiqariladigan 
    transformatorlar 
    uchun, 
    shu 
    konstruksiyadagi 
    transformatorlar qaysi yildan boshlab ishlab chiqarilishi ko‘rsatiladi. 
    Masalan: TMН-10000/110 - 67 - uch fazali, ikki chulg‘amli, moy bilan 
    tabiiy sovitiluvchi, YUOR li nominal quvvati 10000 kVA, 110 kV klassli, 
    1967 yilda yaratilgan konstruksiyali transformator. 

    Download 1,76 Mb.
    1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   36




    Download 1,76 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti elektr stansiyalari va

    Download 1,76 Mb.
    Pdf ko'rish