56
tomondan uzgichlar yordamida uzilganidan so‘ng elektr tarmog‘ining
shikastlangan bo‘lagining tez uzishdan iboratdir. Bo‘lgichlar yordamida
transformatorlarning magnitlash va liniyalarning zaryad toklari uziladi.
Bo‘lgich uza olishi mumkin bo‘lgan tok qutb kontaktlari va qo‘shni
qutblar orasidagi masofaga bog‘liq. OD seriyasidagi bo‘lgichlarning asosiy
pichoqlarining boshqarish SHPO tipidagi yuritkich yordamida amalga
oshiriladi. Uzish jarayoning uluvchi impuls berilgan lahzadan so‘ng 0,5-1
s davom etadi. Bunday tez uzish bo‘lgichlarning qo‘lda ulashda siqiluvchi
prujinalarning energiyasi hisobiga ta’minlanadi. Bo‘lgichlar uzgichga ega
bo‘lmagan transformatorli podstansiyalarning YuK tomonida qo‘llaniladi.
Bunday podstansiyalarda, bo‘lgichlardan tashqari, odatda, vazifasi tezlik
bilan keyinchalik uzgich tomonidan uziluvchi katta quvvatli sun’iy qisqa
tutashuvning hosil qilishdan iborat bo‘lgan
qisqa tutashtirgichlar ham
o‘rnatiladi. Qisqa tutashtirgichning uzilgan holatida uning ShPK tipidagi
yuritmasining prujinalari uyg‘otilgan va ulashga tayyor bo‘ladi. Releli
himoya qurilmasidan impuls berilganda elektromagnit ulovchi prujinani
bo‘shatadi va qisqa tutashtirigich ulaydi. Bo‘lgich zanjirda qisqa tutashuv
tokining oqishi to‘xtagan lahzada uzadi. Bo‘lgichning to‘g‘ri ishlashini
ta’minlash uchun yuritmada uning faqat qisqa tutashuv zanjirida tok
yo‘qolganidan so‘nggina ishlashiga ruxsat etuvchi blokirovka ko‘zda
tutilgan.
Ajratkichlar, bo‘lgichlar va qisqa tutashtirgichlarning tashqi ko‘rikdan
o‘tkazishda asosiy e’tibor bu apparatlarning kontakt tutashmalari va
izolyatsiyalariga qaratilishi shart. Kontakt tutashmalar ajratkichlar va
bo‘lgichlarning eng muhim va shu bilan bir qatorda eng zaif qismi
hisoblanadi. Kontakt tutashmalarning nazorat qilish va ularga xizmat
ko‘rsatish usullari yuqorida ko‘rib o‘tilgan edi.
Ajratkichlar, bo‘lgichlar va qisqa tutashtirgichlarning tok o‘tkazuvchi
qismlarining tutib turish va mahkamlash uchun tayanch-shtirli va tayanch-
sterjenli izolyatorlardan foydalaniladi. Ular 110 kV va undan past
kuchlanish uchun butun, 110 kV dan yuqori kuchlanish uchun esa, shtirli
yoki sterjenli izolyatorlardan bir-biriga ulab yig‘iladi.
