9
Odatda,
bu qattiq zarrachalar
detallarning tutash sirtlari orasiga
tashqaridan tushib qolishi yoki
ishqalanib
ishlayotgan
detallar
sirtidan ko`chib chiqishi mumkin.
Bunday
zarrachalar
ishqalanib
ishlaydigan
sirtlar orasidagi moyga
qo`shilib qolib yeyilish jarayonini
keskin tezlashtirib yuboradi.
Suyuqlik oqimidagi qattiq
jism yoki zarrachalar ta`siri natijasida
gidroabraziv yeyilish, gaz oqimidagi
qattiq jism yoki zarrachalar ta`siri natijasida
gazoabraziv yeyilish sodir bo`ladi.
Jismga suyuq yoki gaz oqimi to`g`ridan–to`g`ri ta`sir ko`rsatganda
sirtlarning erozion
yeyilish sodir bo`ladi. Material mikrohajmlarining ko`p marotabalab deformatsiyalanishi
natijasida
charchashdan yeyilish yuzaga keladi.
Charchashdan yeyilish katta o`zgaruvchan
yuklanishlar ta`sirida detalning sinishi bilan tavsiflanadi. U ishorasi o`zgaruvchan katta
yuklanishlarni qabul qiluvchi detallar (tirsakli vallar, shesternya shatunlari va hokazolar) ga
xos bo`ladi. Charchashdan yeyilishni tezlashtiruvchi sabablar detal
materialining bir jinsli
emasligi (o`yiqlar, bo`shliqlar borligi), sirtlarga ishlov berish nuqsonlari (dag`al ishlov berish,
ketsiklar borligi) va detallarning konstruktiv xususiyatlaridan (shponka ariqchalari, rezbalar,
parmalangan teshiklar va hokazo) iborat. Charchashdan yeyilish asosan, podshipniklarning
va tishli g`ildirak tishlarining ishqalanadigan sirtlarida paydo bo`ladi. Metalning oquvchanlik
chegarasidan yuqoriroq bo`lgan qaytma-o`zgaruvchan yuklanish ta`sirida sirtqi qatlamlarda
mikroplastik deformatsiyalar va puxtalanishlar yuzaga keladi. Buning natijasida mikro va
makro yorilishlar sodir bo`ladi, ular ishlash mobaynida kengaya boradi va metal toliqishdan
ko`chib uvalanadi. Bunday hodisa yoriqlar paydo bo`lishiga
va metal zarrachalarining
ko`chib chiqishiga olib keladi. Tutashuv sirtlarida yakka va guruhli o`yilmalar (chuqurchalar)
hosil bo`ladi. Chuqurchalarning o`lchamlari metalning xususiyatiga, nisbiy bosimga,
tutashuv sirtlarining o`lchamiga bog`liq. Charchashdan yeyilish sezilarli darajaga
yetganda
avariya holatlari yuzaga keladi. Charchashdan yeyilishning oldini olish uchun podshipnik va
tishli g`ildiraklarni to`g`ri va aniq o`rnatish va ularni to`g`ri moylash lozim.
Suyuqlik ichida kavitatsiya sharoitida turgan qattiq jismning nisbiy harakati natijasida
