Garrington Emerson tamoyillari (1853-1931)

10. 
Operaziyalarni me'yerlash. 
11. 
Standart yo’riqnomalarni tayyorlash. 
12. 
Unumdorlikni rag’batlantirish. 
G.Emersonning ilmiy boshqaruv tamoyillari mohiyatiga ko’ra yuqoridagi kabi 
ketma-ketlikda bayen qilingan. Ko’rinib turibdiki, G.Emersonning diqqat-
e'tiborida, eng avvalo ikki, ya'ni aniq qo’yilgan maqsad va g’oya, shuningdek 
oqilona fikr turibdi. G.Emerson ishchining ish vaqtida bajaradigan harakatlarini 
organb, ishchiga beriladigan ish hajmi normalarini, ishni bajarishning ortiqcha, 
unumsiz harakatlarini bartaraf etuvchi eng muvofiq usullarini ishlab chiqdi. Bunda 
masalan, nisbiy ish haqining mahsus tizimi oqilona fikr asosida yollanilib, unga 
ko’ra berilagn normani bajargan ishchilarga tarif stavkalari va koeffitsientlari 
oshirilar , uni bajara olmagan ishchilarga esa stavkalari 20-30 foiz pasaytirilib, 
jarima solingan. Shu Bilan birga berilgan vazifani yuqori darajada bajarilishi uchun 
sharoit ham yaratilgan. 
Frederika Uinsloy Teylor tamoyillari (1865-1915). 
XIX asrning ohiri va XX asrning boshlarida Amerikada "Ilmiy menejment" 
maktabi shakllana boshlagan. Bu maktab boshqacha nom bilan, ya'ni 
"Boshqaruvning mumtoz maktabi" deb ham yuritilgan. Amerikalik muhandis va 
ihtirochi F.U.Teylor bu maktabning asoschisi sifatida tanilgan. Keyinchalik uning 
nazariyasi "Teylorizm" deb nom olgan. F.U.Teylor yaratgan tizim esa 
ishchilarning "siqib suvini olish"ning ilmiy tizimi deb atalgan. F.Teylor 
ta'limotining asosiy mazmuni - yollanma ishchilar unumdorligini oshirishda 
qayatada samarador va maqbul usullarni izlashdir. 
Frederika Uinsloy Teylorning boshqaruv tamoyillari: 
1. 
Mehnatning har bir jarayoni, uning ko’lami va ketma-ketligi aniq-puxta 
ixtisoslashtirilishi shart. 

2. 
Har bir mehnat turi qat'iy vaqt oralig’ida taqsimlanishi lozim. 
3. 
Har bir mehnat jarayeni va hatto har bir harakat puxta ishlab chiqilgan 
qoidalarga bo’ysundirilgan bolishi kerak. 
4. 
Yuqoridan belgilab berilgan ish usullari va qoidalarni bajarish uchun doimiy 
talabchan nazorat amalga oshirilishi kerak. 
5. 
Boshqaruvchi bilan boshqariluvchi mas'uliyatini aniq belgilash va 
vazifalarini to’g’ri taqsimlash shart.
F.Teylor mehnatni tashkil etish va uni boshqarish borasidagi takliflari ishlab 
chiqarishga tadbiq etilganda mehnat unumdorligi ikki baravar (11%)ga o’sishiga 
olib kelgan. Ayniqsa, qo’llagan haronometraj usuli diqqatga sazovordir. F.Teylor 
nazariyasiga ko’ra rahbar va mutahassislarni kam malaka talab qiladigan ijrochilik 
mehnatidan va ularga hos bo’lmagan vazifalardan ozod qilish, ishchidan esa 
boshliqlarning barcha buyruqlarini hech qanday mulohaza yuritmasdan, biror-bir 
shahsiy tashabbus ko’rsatmasdan aniq hamda tez bajarishni talab qilish kerak edi. 
F.Teylor boshqarishni aniq qonun va qoidalarga tayanadigan haqiqiy ilm, 
shuningdek, nima qilish kerakligini aniq bilish va uni puxta hamda “arzon usulda 
bajarish san'ati" deb baholagan. Shunday qilib, F.Teylor yaratgan Boshqaruv 
maktabi faqat Amerikada emas, balki Yevropaning bir qator mamlakatlarida ham 
turli nazariya va oqimlar ko’rinishida rivojlanib bordi.

Download 370,75 Kb.