|
Guruhiy ehtiyoj – bu ma’lum guruh yoki jamoalarga birlashganBog'liq IQTISODIYOT NAZARIYASI
Guruhiy ehtiyoj – bu ma’lum guruh yoki jamoalarga birlashgan
kishilarning birgalikdagi ehtiyoji.
Bir oilaning ehtiyoji boshqa biridan, bir mehnat
jamoasining ehtiyojlari boshqasidan o’z tarkibi va darajasi jihatidan farq qiladi.
Masalan, faraz qilaylik, Komilovlar oilasi besh kishidan iborat bo’lsin. Ota –
shifokor, ona – o’qituvchi, ikki o’g’il – talaba, qiz – maktab o’quvchisi. Zokirovlar
oilasi esa olti kishidan iborat: buva va buvi – nafaqada, ota – injener, ona – uy bekasi,
qiz – talaba va o’g’il – maktab o’quvchisi. Har ikkala oilaning tarkibi va faoliyat
turlari bir-biridan farq qilganligi sababli, ularning oilaviy ehtiyojlari ham o’z tarkibi
va darajasiga ko’ra farqlanadi. Xuddi shuningdek, mebel ishlab chiqaruvchi korxona
mehnat jamoasi ehtiyoji tarkibi va darajasi jihatdan tikuvchilik fabrikasi mehnat
jamoasinikidan boshqacha bo’ladi.
Hududiy ehtiyoj – bu muayyan hududlarda istiqomat qiluvchi kishilarning
birgalikdagi ehtiyoji.
Inson muayyan hududda istiqomat qilganliklari sababli, uning
ba’zi bir ehtiyojlari mazkur hududda istiqomat qiluvchi barcha insonlarning umumiy
ehtiyojlari sifatida namoyon bo’ladi. Masalan, har bir mahalla o’zining guzari, unda
joylashgan savdo va maishiy xizmat ko’rsatish shoxobchalari, bolalar bog’chasi, dam
olish joylari, istirohat bog’lari va boshqa inshootlarga ehtiyoj sezadi.
Umumjamiyat ehtiyojlari – bu jamiyat miqyosidagi barcha kishilar uchun
umumiy bo’lgan ehtiyoj.
Har bir mamlakatning fuqarolari ham barcha uchun
umumiy bo’lgan ne’matlarga ehtiyoj sezadilar. Masalan, mamlakat chegarasining
daxlsizligi, uning mudofaa qobiliyatining mustahkamligi, yurt farovonligi, ijtimoiy-
madaniy tadbirlar, huquq-tartibot ishlarining yuqori darajada amalga oshirilishi va
boshqalar.
Jamiyat ehtiyojlariga quyidagi bir qator omillar ta’sir ko’rsatadi:
a) jamiyatning iqtisodiy taraqqiyot darajasi;
b) jamiyatdagi ijtimoiy-iqtisodiy tuzum;
d) tabiiy-geografik sharoitlar;
g) tarixiy-milliy an’analar va urf-odatlar;
e) aholi sonining o’sishi, uning tarkibidagi o’zgarishlar;
f) xalqaro, davlatlar, millatlar va mintaqalar o’rtasidagi aloqalar.
Ijtimoiy-iqtisodiy, shu jumladan, moddiy ehtiyojlarni to’liq qondirish mumkin
emas. Jamiyatda har bir ma’lum davrda ko’plab qondirilmagan ehtiyojlar mavjud
bo’ladi. Vaqt o’tishi bilan yangi buyumlarning paydo bo’lishi, keng reklamaning
ta’siri va savdoning rag’batlantirishi natijasida ehtiyojlar o’zgaradi va ko’payib
14
boradi. Shunday ekan, jamiyatning, ya’ni uni tashkil qiluvchi shaxslar, muassasa va
korxonalar ehtiyojlarining cheksizligi, ularning to’xtovsiz yangilanib va o’sib borishi
tabiiy bo’lib, uni o’ziga xos qonun orqali ifodalash mumkin.
|
| |
