254
W
1
S D
0 Q
2
Q
1
Ishchi kuchi miqdori
Ochiq turdagi yoki tarmoq kasaba uyushmasi deyarli barcha ishchilarni o’z
tarkibiga kiritish orqali ishchi kuchi taklifini nazorat qilib, ish haqi darajasini erkin
raqobat sharoitidagi W
1
dan W
2
ga qadar oshiradilar. Natijada ishchi kuchi taklifi egri
chizig’i SS dan W
2
aS ga siljiydi. W
2
ish haqi darajasida ish beruvchilar bandlik
darajasini Q
1
dan Q
2
ga qadar qisqartiradilar.
Hozirgi zamon mehnat munosabatlari o’zida davlatning ta’sirini ham aks ettiradi.
Davlatning qonunchilik faoliyati mehnat munosabatlarining barcha tomonlarini
qamrab oladi. U nafaqat iqtisodiyot davlat sektorining ishchi kuchiga bo’lgan talabini
bildiradi, balki uni xususiy sektorda ham tartibga soladi, milliy iqtisodiyot miqyosida
ishga yollashning asosiy o’lchamlarini aniqlaydi.
Mehnat munosabatlariga davlatning ijtimoiy dasturlari (kam ta’minlangan
oilalarga yordam, ishsizlik bo’yicha nafaqa, har xil ijtimoiy to’lovlar, pensiya
ta’minoti va boshqalar) katta ta’sir ko’rsatadi. Bu dasturlar bozor tahlikasi yuqori
bo’lgan davlatlarda aholining ijtimoiy-iqtisodiy ahvolini barqarorlashtirishga ma’lum
bir darajada ijobiy ta’sir ko’rsatadi.
Davlatning ishchi kuchi bozoridagi vositachilik roli ham mehnat munosabatlariga
sezilarli darajada ta’sir ko’rsatishi mumkin. Jumladan, o’ziga qisman ishchi o’rinlarini
qidirish va tavsiya qilish hamda ishga joylashtirish bo’yicha umummilliy dasturni
ishlab chiqarish vazifalarini oladi. Ishchilarni o’qitish va qayta tayyorlashning davlat
tizimi, bozorning o’zgaruvchan talablariga tez moslashishga imkon beradi.
