297
AD
0 Y
Ishlab chiqarish real hajmi
Chizmadan ko’rinadiki, yalpi talab egri chizig’i yakka talab egri chizig’iga
o’xshaydi, biroq o’zaro bog’liq ko’rsatkichlar bir-biridan farqlanadi. Agar yakka talab
egri chizig’i turli narx ko’rsatkichlarida alohida iste’molchining muayyan tovarga
bo’lgan talabi miqdori o’rtasidagi bog’liqlikni ifodalasa, yalpi talab egri chizig’i
mamlakatdagi narxlarning turli darajasi hamda ishlab chiqarishning real hajmi
o’rtasidagi bog’liqlikni ifodalaydi.
Agar yakka talab egri chizig’ining pasayuvchanligi daromad va almashuv
samaralarining amal qilishi bilan izohlansa, yalpi talab egri chizig’ining pasayuvchan
ko’rinishda bo’lishi narxlar umumiy darajasining o’zgarishi natijasida ro’y beruvchi
foiz stavkasi samarasi, boylik samarasi va import tovarlar xaridi samarasi orqali
izohlanadi.
Foiz stavkasi samarasi.
Mazkur samaraning mohiyati shundan iboratki, narx
darajasining o’sishi bilan pulga bo’lgan talab ham ortadi. Bu esa muomaladagi pul
miqdorining o’zgarmagan hajmi sharoitida foiz stavkasining o’sishiga olib keladi. O’z
navbatida foiz stavkasining o’sishi iste’mol va investitsiya sarflari hajmini pasaytiradi.
Chunki foiz stavkalarining oshib ketishi aholi tomonidan uy va uy jihozlari, avtomobil
kabi uzoq muddatli iste’mol tovarlarini sotib olish uchun kredit olishni samarasiz qilib
qo’yadi. Shuningdek, tadbirkorlar ham foizning yuqori darajasida o’zlarining nisbatan
past daromad keltiruvchi investitsiya loyihalarini amalga oshirishdan voz kechadilar.
Narx o’zgarishi bilan foiz stavkalarining hamda yalpi talab umumiy miqdorining
o’zgarishi o’rtasidagi bog’liqlikni chizma orqali osonroq tushunish mumkin (15.3-
chizma).
