1. Resurslar narxining o’zgarishi. Resurslar narxi tayyor mahsulot narxidan farq
qilib, yalpi taklifning muhim omili hisoblanadi. Boshqa sharoitlar o’zgarmay qolganda,
resurslar narxining oshishi mahsulot birligiga xarajatlarning ko’payishiga, resurs
narxlarining pasayishi esa xarajatlarning kamayishiga olib keladi. Resurs narxlariga bir
qator omillar ta’sir ko’rsatadi. Resurslar taklifining ko’payishi ular narxini pasaytiradi
va natijada mahsulot birligiga xarajatlar kamayadi. Resurslar taklifining kamayishi esa
qarama-qarshi natijaga olib keladi. Endi alohida resurslar taklifi o’zgarishining yalpi
taklifga ta’sirini qarab chiqamiz.
Yer resurslari taklifi yangi yerlarning ochilishi, sug’orish inshootlarining
qurilishi, yerga ishlov berish texnik imoniyatlarining takomillashuvi tufayli ko’payishi
mumkin. Yer resurslari taklifining ko’payishi yerga bo’lgan sarflarning kamayishiga
olib keladi va shu orqali mahsulot birligiga to’g’ri keladigan xarajatlarni pasaytiradi.
Irrigatsiya qurilmalari shoxobchalarining kengayishi, dehqonchilikning intensiv
usullarini qo’llash tufayli yer resurslarining kamayishi qarama-qarshi natijaga olib
keladi.
Ishchi kuchi resurslari. Korxona xarajatlarining asosiy qismi ishchi va
xizmatchilarga ish haqi to’lash uchun ketadigan xarajatlar hisoblanadi. Boshqa
sharoitlar o’zgarmay qolganda, ish haqining o’zgarishi mahsulot birligiga to’g’ri
keladigan xarajatlar darajasiga sezilarli ta’sir ko’rsatadi. Mavjud ishchi kuchi
resurslarining ko’payishi ish haqining pasayishiga, ularning kamayishi esa ish
haqining oshishiga olib keladi.
Kapital. Agar jamiyat asosiy kapital zaxirasini o’stirib borsa, yalpi taklif o’sish
tamoyiliga ega bo’ladi. Masalan, agar jamiyat o’z daromadining asosiy qismini tejab,
uni investitsion tovarlar sotib olishga yo’naltirsa, yalpi taklif o’sadi. Xuddi shunday
asosiy kapital sifati yaxshilanganda ishlab chiqarish xarajatlari kamayadi va yalpi
304
taklif ko’payadi. Korxona o’zining eski, sifati past bo’lgan qurilmalarini yangi va
ancha takomillashgan qurilmalar bilan almashtirishi bunga misol bo’la oladi. Agar
mamlakat asosiy kapitalining miqdori kamaysa va sifati yomonlashsa, yalpi taklif
qisqaradi.
