|
O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti
Pdf ko'rish
|
| bet | 315/652 | | Sana | 11.07.2024 | | Hajmi | 8,58 Mb. | | #267370 |
Bog'liq IQTISODIYOT NAZARIYASITadbirkorlik
qobiliyati
. Vaqt o’tishi bilan mamlakatda tadbirkor kishilar soni
ko’payadi va bu yalpi taklifga ta’sir ko’rsatadi. Masalan, keyingi vaqtda
respublikamizda tadbirkorlik faoliyatini rivojlantirishga asosiy e’tiborning qaratilishi
bunday faoliyat bilan shug’ullanishga harakat qiluvchi kishilar sonining ko’payishiga
olib kelishi muqarrar va bu o’z navbatida yalpi taklifni oshiradi.
Import resurslar narxlari. Ch
et ellardan resurslar importi milliy iqtisodiyotda
yalpi taklifning ko’payishiga olib keladi. Import resurslariga narxlarning pasayishi
milliy iqtisodiyotda yalpi taklifni oshiradi, narxning oshishi esa yalpi taklifni
kamaytiradi. Keyingi davrda import resurslarga narxning o’zgarishiga olib kelayotgan
asosiy omillardan biri – valyuta kurslarining o’zgarib turishi hisoblanadi. Bu qanday
ro’y berishini tushunib olish uchun chet el valyutalarining so’mga nisbatan narxi
tushdi, ya’ni so’mning qiymati ko’tarildi, deb faraz qilamiz. Bunda korxonalarga har
bir so’m uchun ko’proq chet el valyutalari olish imkoniyati vujudga kel
a
di va bu
milliy ishlab chiqaruvchilar uchun chet el resurslarining so’mda ifodalangan narxi
tushganligini bildiradi. Bunday sharoitda milliy korxonalar chet el resurslari importini
ko’paytiradi va ishlab chiqarishning mavjud darajasida mahsulot birligiga bo’lgan
xarajatlarni kamaytirishga erishadi. Aksincha, chet el valyutalarining so’mga nisbatan
narxi oshgan taqdirda, ya’ni so’m qadrsizlanganda import resurslari narxlari
ko’tariladi. Natijada bu resurslarning importi kamayadi, mahsulot birligiga xarajatlar
ortadi.
Bozordagi hukmronlik.
Resurslarni yetkazib beruvchilarning bozordagi
hukmronligining susayishi yoki kuchayishi ham resurs narxlariga va yalpi taklifga
ta’sir ko’rsatishi mumkin. Bozordagi hukmronlik – narxlarni raqobat mavjud bo’lgan
sharoitdagidan ancha yuqori o’rnatish imkoniyatidir. Keyingi 20 yil davomida OPEK
mamlakatlari bozor monopoliyasining vujudga kelishi va halokatga uchrashi buning
ishonchli misoli bo’lib xizmat qilishi mumkin. 70-yillarda OPEK mamlakatlari neft
narxini o’n martalab oshirishga erishdi, bu mahsulot birligiga xarajatlarni keskin
ko’paytirdi. 80-yil o’rtalarida OPEK mamlakatlarining bozordagi hukmronligining
sezilarli susayishi, aksincha ishlab chiqarish qiymatining kamayishiga olib keldi.
|
| |
