|
O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti
Pdf ko'rish
|
| bet | 310/652 | | Sana | 11.07.2024 | | Hajmi | 8,58 Mb. | | #267370 |
Bog'liq IQTISODIYOT NAZARIYASIOrtiqcha quvvatlar.
Ortiqcha quvvatlar, ya’ni mavjud foydalanilmaydigan
asosiy kapitalning ko’payishi, yangi investitsion tovarlarga talabni va natijada yalpi
talabni kamaytiradi. Ishlab chiqarish quvvatlaridan to’liq foydalanilganda tadbirkorlar
ko’proq mashina va uskunalar sotib olishga tayyor bo’ladi, demak investitsion sarflari
ko’payadi.
3.
Davlat sarflari.
Narxlarning mavjud darajasida, milliy mahsulotda davlat
xaridining ko’payishi yalpi talabning o’sishiga olib keladi. Bunga davlatning milliy
armiyani tuzish yoki uning sonini oshirish to’g’risidagi qarori misol bo’la oladi.
Davlat sarflarining kamayishi yalpi talabning qisqarishiga olib keladi. Masalan, yangi
avtomobil yo’li qurishga davlat sarflarining qisqarishi shunday natijaga olib keladi.
4.
Sof eksportdagi o’zgarish.
Sof eksportning ko’payishi yalpi talabni ham
ko’paytiradi. Birinchidan, eksportning yuqori darajasi, chet ellarda milliy tovarlarga
bo’lgan talabni oshiradi. Ikkinchidan, importning qisqarishi milliy tovarlarga ichki
talabning ko’payishini taqozo qiladi. Sof eksport hajmining o’zgarishiga avvalo chet
davlatlar milliy daromadi va valyuta kurslarining o’zgarishi ta’sir ko’rsatadi. Chet
mamlakatlarda daromadlar darajasi oshganda, ularning fuqarolari ham milliy
tovarlarni, ham xorij tovarlarini ko’proq miqdorda sotib olish imkoniyatiga ega
bo’ladi. Chet ellarda milliy daromadning kamayishi esa sof eksport hajmini
qisqartiradi.
Valyuta kurslari.
Boshqa valyutalarga nisbatan milliy pul kursining o’zgarishi
sof eksportga va demak yalpi talabga ta’sir ko’rsatadi. Faraz qilaylik, ienaning
dollardagi narxi o’sdi. Bu dollarning ienaga nisbatan qadrsizlanganligi va iena kursi
ko’tarilganligini bildiradi. Dollar va iena o’rtasidagi yangi nisbat natijasida
yaponiyalik iste’molchilar ienaning ma’lum summasiga ko’proq dollar sotib olishi
mumkin. Demak, yaponiyalik iste’molchilar uchun amerika tovarlari yapon
tovarlariga qaraganda arzonroq bo’ladi. Shu bilan birga amerikalik iste’molchilar
dollarning ma’lum summasiga yapon tovarlarini nisbatan kamroq miqdorda sotib
olishi mumkin. Bunday holda AQSH eksportining o’sishi, importining esa kamayishi
holatini kutish mumkin. Sof eksportning ko’payishi o’z navbatida AQSH
iqtisodiyotida yalpi talabning ko’payishiga olib kelishini bildiradi.
|
| |
