Asosiy tayanch tushunchalar: Iste’mol – jamiyat iqtisodiy ehtiyojlarini qondirish maqsadida ishlab chiqarish
natijalari va omillaridan foydalanish jarayoni.
Shaxsiy iste’mol – iste’molchilik tavsifidagi ne’matlar va xizmatlardan bevosita
foydalanishni, ya’ni ularning individual tarzda iste’mol qilinishi.
330
Unumli iste’mol – ishlab chiqarish jarayonida ishlab chiqarish vositalari va ishchi
kuchidan foydalanish.
Iste’mol sarflari – aholi daromadlarining tirikchilik ne’matlari va xizmatlar uchun
ishlatiladigan qismi.
Jamg’arish – aholi, korxona (firma) va davlat joriy daromadlarining kelajakdagi
ehtiyojlarini qondirish va foizli daromad olish maqsadida to’plab borilishi.
Iste’molga o’rtacha moyillik – shaxsiy daromadning iste’molga ketadigan ulushi.
Jamg’arishga o’rtacha moyillik – shaxsiy daromadning jamg’arishga ketadigan
ulushi.
Iste’molga keyingi qo’shilgan moyillik – daromad hajmining o’zgarishi natijasida
iste’mol sarflari hajmining o’zgarishi darajasi.
Jamg’arishga keyingi qo’shilgan moyillik – daromad hajmining o’zgarishi
natijasida jamg’arish hajmining o’zgarishi darajasi.
Iqtisodiy jamg’arish – milliy daromadning bir qismining asosiy va aylanma
kapitallarni, shuningdek, ehtiyot va zahiralarni ko’paytirish uchun sarflanib borishi.
Jamg’arish normasi – jamg’arish summasining milliy daromadga nisbatining
foizdagi ifodasi.
Investitsiya – ishlab chiqarishni va xizmat ko’rsatish sohalarini kengaytirishga,
ya’ni asosiy va aylanma kapitalga pul shaklidagi qo’yilma.
Investitsiyalar samaradorligi – milliy daromad (foyda) o’sgan qismining
investitsion sarflar summasiga nisbatining foizdagi ifodasi.
Takrorlash uchun savol va topshiriqlar: 1. Iste’mol, jamg’arma va investitsiyalarning iqtisodiy mazmunini qisqacha
ta’riflang.
2. Iste’mol va jamg’armaning miqdorini aniqlovchi asosiy omillarini sanab
ko’rsating.
3. Iste’mol va jamg’arma funktsiyalarining grafikdagi tasvirini chizib, ularga
shartli raqamlar qo’llagan holda tushuntiring.
4. Manfiy va musbat (ijobiy) jamg’arma nima va ularning grafikdagi joylashishi
qanday bo’ladi?
5. Jamg’arish normasi qanday aniqlanadi? Unga qanday omillar ta’sir ko’rsatadi?
6. Iste’molga va jamg’armaga o’rtacha moyillik deganda nimani tushunasiz?
Iste’mol va jamg’armaga qo’shilgan moyillik qanday aniqlanadi?
7. Investitsiyalarga sarflarning darajasini qanday omillar belgilab beradi?
Ularning qisqacha tavsifini bering.
8. Yalpi investitsiya va amortizatsiya nisbati o’zgarishining iqtisodiyotga ta’siri
qanday?
9. Jamg’arma va investitsiya o’rtasidagi muvozanatning klassik modelining
mohiyatini tushuntirib bering.
10. Jamg’arma va investitsiya o’rtasidagi muvozanatning keynscha modelining
331
mohiyatini hamda klassik modeldan farqini tushuntirib bering.
