4. Hududiy (territorial) mutanosibliklar. Iqtisodiy rivojlanish mamlakat ayrim
hududlari o’rtasidagi bog’liqlikni ham taqozo qiladi. YUzaki qaraganda hududlar
o’rtasidagi mutanosibliklarning mamlakat iqtisodiy rivojidagi roli to’liq namoyon
bo’lmaydi. Lekin alohida hududiy bo’linmalar (viloyat, tuman, shahar va boshqa
hududiy birliklar)ning bir-biriga iqtisodiy va tashkiliy jihatdan bog’liqligi,
ixtisoslashish, ishlab chiqarish kooperatsiyasi va kommunikatsiya nuqtai-nazaridan
qaralsa, bu bog’liqlikning ahamiyati yaqqol ko’rinadi.
5. Davlatlararo mutanosibliklar. Bu mutanosiblikni ikki holat taqozo qiladi.
Birinchidan, dunyoning ko’pchilik mamlakatlari xalqaro mehnat taqsimoti orqali bir-
biri bilan bog’langan, ikkinchidan, shu bog’liqlik orqali milliy ishlab chiqarishning bir
qismi chet elliklar tomonidan xarid qilinadi yoki milliy ishlab chiqaruvchilar o’z
iste’molining bir qismini chetdan keltirilgan mahsulotlar hisobiga qondiradi. Bu
bog’liqlik qanchalik katta bo’lsa, sof eksport hajmi orqali makroiqtisodiy
muvozanatlikka shunchalik kuchli ta’sir ko’rsatadi.
Qarab chiqilgan mutanosibliklarga erishish orqali milliy ishlab chiqarishning
muvozanatli rivojini ta’minlab borishdan quyidagilar ko’zda tutiladi:
-
mamlakatda mavjud bo’lgan iqtisodiy resurslardan samarali foydalangan holda
jamiyatning ehtiyojlarini to’laroq qondirib borish;
-
to’la bandlilikka erishish, ya’ni mehnat qilishga layoqatli bo’lgan va ishlashni
xohlaganlarni to’liq va samarali ish bilan ta’minlash;
-
narx-navoning nisbiy barqarorligiga erishish va uni inflyatsiya ta’siridan xoli
qilish;
-
iqtisodiyotning bir maromda o’sib borishini yetarli darajada investitsiya bilan
ta’minlash va muomaladagi pul massasiga bog’lab borish;
-
eksport va importni muvofiqlashtirish asosida tashqi savdo balansining
faolligiga erishish.
360
Bu maqsadlar faqatgina ularga intilish bo’lib, bunga erishish doimiy ekanligini
bildirmaydi. Chunki doimiy ravishda mutlaq muvozanatga erishish qiyin, chunki ular
buzilib va qaytadan tiklanib turishi orqali iqtisodiy o’sish notekis boradi.
